Wielkopolski Ośrodek Ekonomii Społecznej 2015-2018 - Inspiracja Wiedza Praktyka

CZĘŚĆ DRUGA - PRAKTYKA

1. JAK ZAŁOŻYĆ SPÓŁDZIELNIĘ SOCJALNĄ?

Tekst: Marek Gruchalski

Uruchom lektora:
Rozmiar czcionki: A | A+ | A++   Kontrast: Tryb kontrastu Wysoki Tryb standardowy Standardowy

Czym jest spóldzielnia socjalna? Kto może ją założyć i jak to zrobić? Jak powinien wyglądać statut? Odpowiedzi na te pytania znają doradcy OWES. Można je również znaleźć w poniższym tekście.

Przepisy regulujące zakładanie i działalność spółdzielni socjalnych

Przed założeniem spółdzielni socjalnej konieczne jest zapoznanie się z przepisami prawnymi regulującymi ich funkcjonowanie, z których podstawowym aktem jest ustawa o spółdzielniach socjalnych. Oto najważniejsze z nich:

1. Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2013 poz. 1443 z późn. zm.).

2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. z 2018 r. poz.1285 z późn. zm.).

O zmianach, jakie przyniosła nowelizacja Ustawy, piszemy szczegółowo w kompedium.

Przepisy wykonawcze

  • Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy I Polityki Społecznej z dnia 8 czerwca 2018 r. w sprawie wzoru wniosku spółdzielni socjalnej o zwrot opłaconych składek oraz trybu dokonywania ich zwrotu (Dz.U z 2018 r. poz. 1209);
  • Rozporządzenie Ministra Pracy I Polityki Społecznej z dnia 3 sierpnia 2007 r. w sprawie określenia wzorów zaświadczeń dołączanych do wniosku o wpis spółdzielni socjalnej do Krajowego Rejestru Sądowego (Dz.U. z 2007 r. Nr 149 poz.1051 z późn. zm.);
  • Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 kwietnia 1995 r. w sprawie sposobu i czasu przechowywania ksiąg i dokumentów zlikwidowanych spółdzielni oraz organizacji spółdzielczych (Dz.U. z 1995 r. Nr 47 poz. 248).

Czym jest spółdzielnia socjalna?

Spółdzielnia socjalna to przedsiębiorstwo, którego celem, obok prowadzenia działalności gospodarczej, jest również działalność na rzecz społecznej i zawodowej reintegracji członków oraz pracowników spółdzielni. Spółdzielnie socjalne funkcjonują na podstawie ustawy z dnia 17 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. z 2018 r. poz.1285 z późn. zm., zwanej dalej Ustawą o spółdzielniach socjalnych), zgodnie z którą celem spółdzielni socjalnej jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków oraz pracowników spółdzielni socjalnej. Ustawa o spółdzielniach socjalnych bezpośrednio określa zasady zakładania, prowadzenia działalności, łączenia oraz likwidacji spółdzielni socjalnych.

Ustawa jest jednolitym aktem prawnym, na który składa się 30 artykułów, regulujących następujące zagadnienia:

  1. trybu zakładania i rejestrowania spółdzielni,
  2. członków, ich praw i obowiązków,
  3. stosunków pomiędzy spółdzielnią socjalną a jej członkiem, pracownikiem i wolontariuszem,
  4. organów spółdzielni,
  5. gospodarki spółdzielni socjalnej, podziału nadwyżki bilansowej,
  6. wsparcia działalności spółdzielni socjalnej ze środków publicznych,
  7. łączenia i podziału spółdzielni socjalnych,
  8. likwidacji spółdzielni.

Dodatkowo do spółdzielni socjalnych stosujemy przepisy ustawy Prawo spółdzielcze, gdyż zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy o spółdzielniach socjalnych w sprawach nieregulowanych w ustawie zastosowanie znajdują przepisy tejże ustawy.

Dla kogo jest spółdzielnia socjalna?

Zgodnie z ustawą spółdzielnię socjalną mogą założyć:

  1. osoby bezrobotne, w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2017 r. poz. 1065, z późn. zm.),
  2. osoby, o których mowa w art. 2 pkt 1a i 1b ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 1828 oraz z 2018 r. poz. 650), tj.:
    - absolwenci centrum integracji społecznej,
    - absolwenci klubu integracji społecznej;
  3. osoby niepełnosprawne, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 511, 1000 i 1076),
  4. osoby do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia, posiadające status osoby poszukującej pracy, bez zatrudnienia w rozumieniu ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
  5. osoby, o których mowa w art. 49 pkt 7 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tj.:
    - opiekunowie osoby niepełnosprawnej będące jednocześnie zarejestrowane jako osoby poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu lub niewykonujące innej pracy zarobkowej, z wyłączeniem opiekunów osoby niepełnosprawnej pobierających świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy na podstawie przepisów świadczeniach rodzinnych, lub zasiłek dla opiekuna na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
  6. osoby poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu lub niewykonujące innej pracy zarobkowej,
  7. osoby usamodzielniane, o których mowa w art. 140 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 998 i 1076).

Warunkiem jest aby wszystkie te osoby, chcące założyć spółdzielnię socjalną, posiadały pełną zdolność do czynności prawnych. Nie ma natomiast przeszkód do tego, aby osoby należące do jednej z ww. grup i posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych nabyły członkostwo w spółdzielni socjalnej już istniejącej (Na co pozwala art. 5 ust. 4 ustawy o spółdzielniach socjalnych.). Członkami – założycielami spółdzielni socjalnej mogą być też, oprócz grup wskazanych powyżej, inne osoby, o ile liczba tych osób nie stanowi więcej niż:

  1. 50% ogólnej liczby założycieli;
  2. 70% ogólnej liczby założycieli, w przypadku gdy spółdzielnię socjalną zakładają osoby o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych albo gdy spółdzielnia socjalna prowadzi działalność w zakresie:
    - zadań i usług pomocy społecznej w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,
    - rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
    - opieki nad dziećmi do lat trzech, o której mowa w przepisach o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3,
    - prowadzenia niepublicznych przedszkoli lub innych form wychowania przedszkolnego, o których mowa w ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 996 i 1000),
    - wspierania rodziny i pieczy zastępczej w rozumieniu przepisów o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Ponadto, w myśl nowelizacji ustawy o spółdzielniach socjalnych spółdzielnię socjalną mogą założyć także:
- organizacje pozarządowe,
- jednostki samorządu terytorialnego,
- kościelne osoby prawne.

Rodzaje spółdzielni socjalnych

Powyższe zestawienie osób, które mogą tworzyć spółdzielnie socjalne, doprowadziło do podziału spółdzielni na 2 kategorie: spółdzielnie socjalne osób fizycznych oraz spółdzielnie socjalne osób nie fizycznych – w praktyce przyjęło się je nazywać spółdzielniami osób prawnych. Możliwość zakładania spółdzielni socjalnych przez te ostatnie wprowadziła nowela do ustawy o spółdzielniach socjalnych z 2009 r. Liczba założycieli spółdzielni socjalnej nie może być mniejsza niż trzy, jeżeli założycielami są osoby fizyczne, i dwa, jeżeli założycielami są osoby prawne. W przypadku gdy założycielami spółdzielni socjalnej są trzy osoby fizyczne, spółdzielnia socjalna jest obowiązana do przyjęcia w poczet członków oraz do zatrudnienia w spółdzielni co najmniej dwóch osób spośród osób fizycznych mogących założyć spółdzielnię socjalną, wymienionych w art. 4 ust. 1, w terminie 12 miesięcy od dnia wpisu spółdzielni socjalnej do Krajowego Rejestru Sądowego. Spółdzielnia socjalna liczy nie mniej niż pięciu członków w przypadku osób fizycznych lub dwóch członków w przypadku osób prawnych i nie więcej niż pięćdziesięciu członków. Wyjątkiem jest spółdzielnia socjalna, która powstała w wyniku przekształcenia spółdzielni inwalidów lub spółdzielni niewidomych – spółdzielnia taka może liczyć więcej niż pięćdziesięciu członków.

Co do zasady, członkostwo w spółdzielni socjalnej mogą nabyć osoby fizyczne, wskazane w ustawie jako osoby, które mogą założyć spółdzielnię socjalną (art. 5 ust. 4 w zw. z art. 4 ust. 1). Osoby te mogą więc być zarówno członkami – założycielami spółdzielni socjalnej, jak i przystępować do spółdzielni już istniejącej – przy czym, w takim przypadku osoby te nie muszą posiadać pełnej zdolności do czynności prawnych (jak w przypadku członków – założycieli). Ponadto członkostwo w istniejącej już spółdzielni socjalnej mogą nabyć inne osoby niż wskazane wcześniej. Liczba takich członków nie może być większa niż 50% ogólnej liczby członków spółdzielni socjalnej. Przekroczenie tego limitu, trwające nieprzerwanie przez okres 6 miesięcy, stanowi podstawę do postawienia spółdzielni socjalnej w stan likwidacji.

Członkostwo w spółdzielni socjalnej mogą nabyć ponadto organizacje pozarządowe, kościelne osoby prawne lub jednostki samorządu terytorialnego. W takim przypadku członkostwo tych osób nie będzie się łączyło z pracą wykonywaną osobiście na rzecz spółdzielni (osoby takie nie będą więc pracownikami spółdzielni). Organizacje pozarządowe, kościelne osoby prawne lub jednostki samorządu terytorialnego – założyciele spółdzielni socjalnej są zobowiązani do zatrudnienia w spółdzielni co najmniej pięciu osób spośród osób wymienionych w art. 4 ust. 1 Ustawy o spółdzielniach socjalnych (tj. spośród osób fizycznych mających zdolność do zakładania spółdzielni socjalnych), w terminie sześciu miesięcy od dnia wpisu spółdzielni socjalnej do Krajowego Rejestru Sądowego. Osoby te, po 12 miesiącach zatrudnienia w spółdzielni socjalnej, mają prawo do uzyskania członkostwa w spółdzielni socjalnej. Nie wyklucza to uzyskania członkostwa w spółdzielni socjalnej przed tym terminem zgodnie z postanowieniami statutu spółdzielni.

Co możemy robić w ramach prowadzenia spółdzielni socjalnej?

Zgodnie z art. 2 ustawy o spółdzielniach socjalnych przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków oraz pracowników spółdzielni socjalnej. Spółdzielnia socjalna jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w oparciu o zespół składników materialnych i niematerialnych (przedsiębiorstwo) (Art. 551 kodeksu cywilnego: Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.). Zgodnie z definicją działalności gospodarczej zawartą w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej (art.2) jest nią zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Wskazując na gospodarczy charakter działalności spółdzielni socjalnej, zaznaczyć należy, iż to co wyróżnia spółdzielnię socjalną jako przedsiębiorcę na tle innych przedsiębiorców, to oparcie się w prowadzonej działalności gospodarczej na osobistej pracy członków oraz jej pracowników.

Oprócz działalności gospodarczej, głównym celem spółdzielni socjalnej jest działanie na rzecz reintegracji zawodowej i społecznej oraz prowadzenie działalności społecznej i oświatowo-kulturalnej. Adresatami tychże działań są członkowie oraz pracownicy spółdzielni socjalnej a w przypadku działalności społecznej i oświatowo-kulturalnej także ich środowisko lokalne. Spółdzielnia może ponadto prowadzić działalność społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych określonych w art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Zgodnie z art. 2 ust. 2 i 3 ustawy o spółdzielniach socjalnych.). Przez społeczną reintegrację członków ustawa o spółdzielniach socjalnych rozumie działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu. Zawodową reintegracją członków są, zgodnie z ustawą, działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu. Statutowa działalność spółdzielni socjalnej w części obejmującej działalność w zakresie społecznej i zawodowej reintegracji oraz działalność społeczna nie jest działalnością gospodarczą i może być prowadzona jako statutowa działalność odpłatna lub działalność nieodpłatna (Art. 8 ust. 1 ustawy o spółdzielniach socjalnych.) oraz wymaga rachunkowego wyodrębnienia tych form działalności w stopniu umożliwiającym określenie przychodów, kosztów i wyników, z uwzględnieniem przepisów o rachunkowości (Art. 9 ustawy o spółdzielniach socjalnych.).

Członkowie spółdzielni, ich prawa i obowiązki

Przepis art. 12 określa stosunek pracy łączący spółdzielnię z jej członkiem, zgodnie z którym nawiązuje się on, co do zasady, na podstawie spółdzielczej umowy o pracę. Ponadto dopuszczalne jest nawiązanie stosunku pracy na podstawie umowy o pracę, powołania, umowy o pracę nakładczą, umowy cywilnoprawnej – zlecenie oraz o dzieło (tj. w formach określonych w art. 201 ustawy Prawo spółdzielcze). Spółdzielnia socjalna może ponadto zatrudniać pracowników niebędących członkami spółdzielni, z tym że łączna liczba osób, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy, nie może być niższa niż 50% w stosunku do ogółu członków spółdzielni i osób w niej zatrudnionych. Z członkami zarządu zatrudnianymi w spółdzielni socjalnej rada nadzorcza, a w przypadku braku jej powołania walne zgromadzenie, nawiązuje stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę albo umowy o pracę. Ustawa dopuszcza stosowanie do pracowników zatrudnionych w spółdzielni socjalnych skrócenie równomiernie czasu pracy i zmniejszenie odpowiednio wynagrodzenia członków bez wypowiedzenia spółdzielczej umowy o pracę lub jej warunków. Powyższa możliwość wynika wprost z art. 185 Prawa spółdzielczego, którym posiłkuje się ustawa o spółdzielniach socjalnych. Przepis art. 185 stosuje się w razie gospodarczej konieczności, w celu zapewnienia pracy wszystkim członkom. Prawo do wynagrodzenia przysługujące członkowi spółdzielni socjalnej nie obejmuje prawa do udziału w nadwyżce bilansowej. Ustawa o spółdzielniach socjalnych umożliwia ponadto wykonywanie pracy w spółdzielni osobom skazanym na karę ograniczenia wolności. Osoby te nie mogą być członkami spółdzielni socjalnej. Ponadto spółdzielnia może zatrudniać wolontariuszy, przy czym mogą oni wykonywać świadczenia na rzecz spółdzielni socjalnej jedynie w zakresie prowadzonej przez tę spółdzielnię działalności pożytku publicznego, na zasadach określonych w Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Gospodarka spółdzielni socjalnej, podział nadwyżki bilansowej

Przepisy regulujące gospodarkę finansową spółdzielni socjalnej znajdują się w ustawie Prawo spółdzielcze (Dział VI Gospodarka spółdzielni). Znajdziemy tam zasadę prowadzenia działalności gospodarczej spółdzielni na zasadach rachunku ekonomicznego przy zapewnieniu korzyści członkom spółdzielni (Art. 67 Prawa spółdzielczego.) oraz zasadę odpowiedzialności za zobowiązania spółdzielni całym jej majątkiem (Art. 68 Prawa spółdzielczego.). Powyższe zasady mają zastosowanie w przypadku spółdzielni socjalnych na podstawie art. 1 ust. 2 ustawy o spółdzielniach socjalnych. Zgodnie z art. 75 Prawa spółdzielczego zysk spółdzielni, po pomniejszeniu o podatek dochodowy i inne obciążenia obowiązkowe wynikające z odrębnych przepisów ustawowych, stanowi nadwyżkę bilansową. Co do zasady, wyrażonej w art. 76 Prawa spółdzielczego, nadwyżka bilansowa podlega podziałowi na podstawie uchwały walnego zgromadzenia. Co najmniej 5% nadwyżki przeznacza się na zwiększenie funduszu zasobowego, jeżeli fundusz ten nie osiąga wysokości wniesionych udziałów obowiązkowych. W stosunku do zasad podziału nadwyżki bilansowej w spółdzielni, określonych w Prawie spółdzielczym, art. 10 ustawy o spółdzielniach socjalnych stanowi w stosunku do nich lex specialis. Zgodnie z tym przepisem nadwyżka bilansowa podlega podziałowi na podstawie uchwały walnego zgromadzenia i jest przeznaczana na:
- zwiększenie funduszu zasobowego – nie mniej niż 20%;
- cele, o których mowa w art. 2 ust. 2 i 3 – nie mniej niż 30%;
- fundusz wzajemnościowy.

Nadwyżka bilansowa nie może podlegać podziałowi pomiędzy członków spółdzielni socjalnej, w szczególności nie może być przeznaczona na zwiększenie funduszu udziałowego, jak również nie może być przeznaczona na oprocentowanie udziałów. Naruszenie zasad podziału nadwyżki bilansowej stanowi z mocy prawa przesłankę przejścia spółdzielni socjalnej w stan likwidacji (Art. 18 ustawy o spółdzielniach socjalnych.).

Możliwości pozyskania środków finansowych dla spółdzielni socjalnych

  1. Środki z Funduszu Pracy dla spółdzielni socjalnych. Zgodnie z art. 46 ust. 1 pkt. 3 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy starosta może ze środków Funduszu Pracy przyznać:
    - bezrobotnemu;
    - opiekunom osób niepełnosprawnych będącym jednocześnie zarejestrowanym jako osoby poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu lub niewykonujące innej pracy zarobkowej, z wyłączeniem opiekunów osoby niepełnosprawnej pobierających świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, lub zasiłek dla opiekuna na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
    - poszukującemu pracy niepozostającemu w zatrudnieniu lub niewykonującemu innej pracy zarobkowej, jednorazowo środki na założenie spółdzielni socjalnej lub przystąpienie do niej po jej założeniu, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa związanych z podjęciem tej działalności w wysokości określonej w umowie, nie wyższej jednak niż 6-krotnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia.
  2. Środki na wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego. Zgodnie z art. 46 ust. 1 pkt. 1d ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, starosta ze środków Funduszu Pracy może przyznać spółdzielni socjalnej jednorazowo środki na utworzenie stanowiska pracy dla osób wskazanych w pkt 1 w wysokości określonej w umowie, nie wyższej jednak niż 6-krotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia.
  3. Refundacja kosztów zatrudnienia. Zgodnie z art. 12 ust. 3a ustawy o spółdzielniach socjalnych w stosunku do członków spółdzielni socjalnej i pracowników spełniających warunki wskazane w tym przepisie (Chodzi o pracowników będących osobami, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o spółdzielniach socjalnych, zatrudnionych na podstawie spółdzielczej umowy o pracę oraz w formach określonych w art. 201 Ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze. Ponadto przepis ten ma zastosowanie do pracowników niebędących członkami spółdzielni, z tym, że łączna liczba osób nie może być większa, niż połowa.), część wynagrodzenia odpowiadająca składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe oraz część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadająca składce na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za zatrudnionego, na podstawie umowy zawartej między starostą właściwym dla siedziby spółdzielni a spółdzielnią, może podlegać finansowaniu ze środków Funduszu Pracy w pełnej wysokości przez okres 24 miesięcy od dnia zatrudnienia oraz w połowie wysokości przez kolejne 12 miesięcy, do wysokości odpowiadającej miesięcznie wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zwrotu opłaconych składek dokonuje starosta, w okresach kwartalnych na podstawie udokumentowanego wniosku spółdzielni, w terminie 30 dni od dnia jego złożenia. Ponadto, na podstawie udokumentowanego wniosku spółdzielni starosta może przekazać co miesiąc zaliczkę na opłacanie składek.
  4. Wsparcie spółdzielni socjalnej ze środków budżetu jednostki samorządu terytorialnego lub ze środków budżetu państwa, zgodnie z art. 15 ustawy o spółdzielniach socjalnych, w szczególności poprzez:
    - dotacje,
    - pożyczki,
    - poręczenia,
    - usługi lub doradztwo w zakresie finansowym, księgowym, ekonomicznym, prawnym i marketingowym, ƣƣ zrefundowanie kosztów lustracji.

    Zaznaczyć należy, że jest to swobodny wybór gminy określony w drodze uchwały, właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego lub w ramach programu ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
  5. Projekty współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Zgodnie z założeniami programowymi na lata 2014-2020 promocja i wsparcie sektora przedsiębiorstw społecznych będzie odbywała się zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym. Wsparcie będzie udzielane w postaci niskooprocentowanych pożyczek oraz dotacji. Otrzymane środki będzie można przeznaczyć na sfinansowanie kosztów inwestycyjnych związanych z zatrudnieniem osób bezrobotnych w nowopowstającej lub działającej już spółdzielni socjalnej. Środki na rozwój przedsiębiorstw społecznych przewidziane zostały zarówno w krajowych, jak i regionalnych programach operacyjnych.
  6. Zwolnienie z opłat sądowych. Zgodnie z art. 6 ust. 3 ustawy o spółdzielniach socjalnych, spółdzielnia socjalna nie uiszcza opłaty sądowej od wniosku o wpis tej spółdzielni do Krajowego Rejestru Sądowego, a także od wniosków o zmiany wpisu oraz nie uiszcza opłaty za ogłoszenie tych wpisów w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
  7. Pozafinansowe formy wsparcia spółdzielni socjalnej – użyczenie, wynajem lokalu na preferencyjnych warunkach, pozostałe formy wsparcia. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie przewiduje możliwość wsparcia spółdzielni socjalnych za pośrednictwem rocznego programu współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz spółdzielniami socjalnymi, w którym określa się, m.in. zasady takiej współpracy czy formy tej współpracy (jedną z nich może być użyczenie lokalu przez jst). Wystarczyłby w tym celu zapis w programie o wsparciu spółdzielni poprzez użyczenie w ramach posiadanych niewykorzystanych do innych celów nieruchomości będących w posiadaniu Miasta. Zapis taki mógłby stanowić samodzielną podstawę do użyczania lokali spółdzielniom socjalnym.

Obowiązek poddania się lustracji

Zgodnie z art. 91 § 1 Praw spółdzielczego każda spółdzielnia obowiązana jest przynajmniej raz na trzy lata, a w okresie pozostawania w stanie likwidacji corocznie, poddać się lustracyjnemu badaniu legalności, gospodarności i rzetelności całości jej działania. Lustracja obejmuje okres od poprzedniej lustracji.

Pierwsza lustracja w spółdzielniach socjalnych powstałych z wykorzystaniem środków publicznych

Spółdzielnie socjalne, których powstanie zostało sfinansowane ze środków publicznych, są obowiązane poddać się pierwszej lustracji, o której mowa w ustawie z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze, w terminie 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za pierwszy rok działalności.

Łączenie i podział spółdzielni socjalnych

Spółdzielnia socjalna może łączyć się wyłącznie z inną spółdzielnią socjalną (Art. 16 Ustawy o Spółdzielniach Socjalnych.). Spółdzielnia socjalna może podzielić się na podstawie uchwały walnego zgromadzenia, podjętej większością 2/3 głosów. W wyniku podziału mogą być utworzone wyłącznie spółdzielnie socjalne.

Likwidacja spółdzielni

Spółdzielnia socjalna przechodzi w stan likwidacji w przypadkach określonych w Prawie spółdzielczym(Art. 113 § 1 pkt 1 i 3 Ustawy Prawo Spółdzielcze.), tj. w przypadku:

1. upływu okresu, na który, w myśl statutu, spółdzielnię utworzono;

2. wskutek zgodnych uchwał walnych zgromadzeń zapadłych większością 3/4 głosów na dwóch kolejno po sobie następujących walnych zgromadzeniach, w odstępie co najmniej dwóch tygodni.

A ponadto w przypadku (Art. 18 Ustawy Prawo Spółdzielcze.):

3. zaprzestania używania w nazwie oznaczenia „Spółdzielnia Socjalna”;

4. zmniejszenia się liczby członków poniżej pięciu w przypadku osób fizycznych i dwóch w przypadku osób prawnych, o ile trwa dłużej niż 3 miesiące, lub zwiększenia powyżej pięćdziesięciu, chyba że będzie to spółdzielnia która powstała w wyniku przekształcenia spółdzielni inwalidów lub spółdzielni niewidomych, które może liczyć więcej niż pięćdziesięciu członków;

5. przekroczenia limitu, osób mogących nabyć członkostwo w spółdzielni, niebędących jednocześnie osobami wymienionymi w art. 4 ust. 1 ustawy o spółdzielniach socjalnych. W przypadku takiego przekroczenia trwającego nieprzerwanie przez okres 6 miesięcy, spółdzielnię należy postawić w stan likwidacji;

6. naruszenia zasad podziału nadwyżki bilansowej;

7. niespełnienia warunku określonego w art. 5a ust. 1 ustawy o spółdzielniach socjalnych, który przewiduje obowiązek zatrudnienia w spółdzielni co najmniej pięciu osób spośród osób wymienionych w art. 4 ust. 1, w terminie sześciu miesięcy od dnia wpisu spółdzielni socjalnej do Krajowego Rejestru Sądowego w przypadku spółdzielni zakładanej przez organizacje pozarządowe, kościelne osoby prawne lub jednostki samorządu terytorialnego;

8. niespełnienia warunku określonego w art. 5 ust. 1a, ustawy o spółdzielniach socjalnych, który przewiduje obowiązek zatrudnienia w spółdzielni co najmniej dwóch osób spośród osób wymienionych w art. 4 ust. 1, w terminie 12 miesięcy od dnia wpisu spółdzielni socjalnej do Krajowego Rejestru Sądowego w przypadku gdy założycielami spółdzielni socjalnej są trzy osoby fizyczne;

9. niepoddania się lustracji w przypadku spółdzielni socjalnych, których powstanie zostało sfinansowane ze środków publicznych – w takim przypadku są one obowiązane poddać się pierwszej lustracji w terminie 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za pierwszy rok działalności.

W przypadku likwidacji spółdzielni socjalnej, której powstanie zostało sfinansowane ze środków publicznych (dotacje na założenie spółdzielni socjalnych), środki pozostające po spłaceniu zobowiązań, złożeniu do depozytu stosownych sum zabezpieczających należności sporne lub niewymagalne i po wydzieleniu kwot przeznaczonych na wypłaty udziałów, dzieli się między jej członków, jednak nie więcej niż 20 % środków, w pozostałej części przekazuje się na Fundusz Pracy.

Natomiast w przypadku likwidacji spółdzielni socjalnej, która korzystała ze środków publicznych, które nie pochodziły z Funduszu Pracy, środki pozostające po spłaceniu zobowiązań, złożeniu do depozytu stosownych sum zabezpieczających należności sporne lub niewymagalne i po wydzieleniu kwot przeznaczonych na wypłaty udziałów, dzieli się w całości pomiędzy jej członków.

W przypadku likwidacji spółdzielni socjalnej walne zgromadzenie może podjąć uchwałę o przekazaniu środków na rzecz organizacji pozarządowych, realizujących zadania określone ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, właściwego związku rewizyjnego spółdzielni socjalnych, lub innych spółdzielni socjalnych.

Korzyści płynące ze spółdzielni socjalnej

Decydując się na działalność w formie spółdzielni socjalnej możemy liczyć na pewne ułatwienia organizacyjne i ekonomiczne w jej prowadzeniu, wynikające z przepisów prawnych jak również z możliwości dofinansowania jakie niesie ze sobą uczestnictwo w różnego rodzaju projektach, których celem jest pomoc finansowa tego typu działalności. Zakres korzyści, których możemy się spodziewać, uzależniony jest od tego, czy zdecydujemy się działać w formie spółdzielni osób fizycznych czy prawnych. Poniżej szczegółowe informacje na temat korzyści prawnych i ekonomicznych płynących z założenia spółdzielni socjalnej:

Korzyści płynące z możliwości dofinansowania założenia i działalności spółdzielni socjalnej

Ustawa o spółdzielniach socjalnych przewiduje w art. 15 możliwości finansowego wspierania spółdzielni socjalnej ze środków budżetu jednostki samorządu terytorialnego lub ze środków budżetu państwa, zgodnie z art. 15 ustawy o spółdzielniach socjalnych, w szczególności poprzez:
- dotacje,
- pożyczki,
- poręczenia,
- usługi lub doradztwo w zakresie finansowym, księgowym, ekonomicznym, prawnym i marketingowym,
- zrefundowanie kosztów lustracji.

Spółdzielnia na mocy ustawy o spółdzielniach socjalnych jest również zwolniona jest także z opłat sądowych za prowadzenie działalności (Art. 6 ust. 3 ustawy o spółdzielniach socjalnych).

Refundacja składek ZUS

Zgodnie z art. 12 us. 3a ustawy o spółdzielniach socjalnych w stosunku do członków spółdzielni socjalnej i pracowników spełniających warunki wskazane w tym przepisie (Chodzi o pracowników będących osobami, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o spółdzielniach socjalnych, zatrudnionych na podstawie spółdzielczej umowy o pracę oraz w formach określonych w art. 201 Ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze. Ponadto przepis ten ma zastosowanie do pracowników niebędących członkami spółdzielni, z tym, że łączna liczba osób nie może być większa, niż połowa.), część wynagrodzenia odpowiadająca składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe oraz część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadająca składce na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za zatrudnionego, na podstawie umowy zawartej między starostą właściwym dla siedziby spółdzielni a spółdzielnią, może podlegać finansowaniu ze środków Funduszu Pracy w pełnej wysokości przez okres 24 miesięcy od dnia zatrudnienia oraz w połowie wysokości przez kolejne 12 miesięcy, do wysokości odpowiadającej miesięcznie wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zwrotu opłaconych składek dokonuje starosta, w okresach kwartalnych na podstawie udokumentowanego wniosku spółdzielni, w terminie 30 dni od dnia jego złożenia. Ponadto, na podstawie udokumentowanego wniosku spółdzielni starosta może przekazać co miesiąc zaliczkę na opłacanie składek.

Obniżanie wpłaty na PFRON

Spółdzielnie socjalne zatrudniające osoby niepełnosprawne mają możliwość oferowania swoim kontrahentom dodatkowej zachęty w postaci obniżenia obowiązkowych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej zwany: PFRON). Zgodnie z art. 21 ust. 1 Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych pracodawca zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy jest obowiązany, co do zasady, dokonywać miesięcznych wpłat na Fundusz, w wysokości kwoty stanowiącej iloczyn 40,65% przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6% a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Jednocześnie, zgodnie z art. 22 ust. 1 ww. ustawy, obowiązkowe wpłaty na PFRON ulegają obniżeniu z tytułu zakupu usługi, z wyłączeniem handlu, lub produkcji od pracodawcy zatrudniającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, który osiąga wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych będących: osobami niepełnosprawnymi zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności lub osobami niewidomymi, psychicznie chorymi lub upośledzonymi umysłowo lub osobami z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi lub epilepsją – zaliczonymi do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w wysokości co najmniej 30%. W praktyce przedsiębiorca współpracujący ze spółdzielnią spełniającą ww. warunki osiąga dodatkowe korzyści finansowe – niestety, w większości przypadków spółdzielnie socjalne nie spełniają progu zatrudnieniowego, od którego możliwość odliczania zależy.

Możliwość zlecania spółdzielni prac interwencyjnych.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy spółdzielnia socjalna może zatrudnić osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy, na podstawie umowy zawartej ze starostą. Narzędzie to ma na celu okresową aktywizację zawodową osób bezrobotnych. Starosta zwraca spółdzielni, która zatrudniła w ramach prac interwencyjnych na okres do 6 miesięcy skierowanych w/w bezrobotnych, część kosztów poniesionych na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne skierowanych bezrobotnych w wysokości uprzednio uzgodnionej, nieprzekraczającej jednak kwoty ustalonej jako iloczyn liczby zatrudnionych w miesiącu w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz kwoty zasiłku, obowiązującej w ostatnim dniu zatrudnienia każdego rozliczanego miesiąca i składek na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia.

Możliwość bezprzetargowego powierzania zadań spółdzielni

W myśl przepisu art. 15a ustawy o spółdzielniach socjalnych jednostka sektora finansów publicznych udzielając zamówienia, które nie podlega ze względu na jego wartość ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych może zastrzec, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie spółdzielnie socjalne.

Nowelizacja ustawy Prawo Zamówień Publicznych

W dniu 28 lipca 2016 r. weszły w życie nowe przepisy ustawy z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2016, poz.1020 z póź n. zm.) (dalej: „Nowelizacja PZP”), które zaimplementowały do krajowego porządku prawnego unormowania wynikające z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/ UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/WE.

Celem wprowadzanych zmian było przede wszystkim zwiększenie efektywności wydatków publicznych i ułatwienie udziału małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) w zamówieniach publicznych, uznając iż zamówienia publiczne to przede wszystkim potężne narzędzie wspierające rozwój gospodarczy, umożliwiające wyrównywania szans rynku wszystkich grup społecznych m.in. defaworyzowanych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Zmiany umożliwiły zamawiającym lepsze i efektywniejsze wykorzystanie zamówień publicznych dla wsparcia wspólnych celów społecznych i włączeniu społecznemu grup marginalizowanych.

Nowelizacja PZP wprowadziła szereg nowych lub znacznie zmodyfikowanych rozwiązań w zakresie tzw. klauzul społecznych oraz społecznych kryteriów oceny ofert.

Roboty publiczne

Zgodnie z art. 57 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy istnieje możliwość zatrudnienia bezrobotnego w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy przy wykonywaniu prac organizowanych przez gminy, organizacje pozarządowe statutowo zajmujące się problematyką: ochrony środowiska, kultury, oświaty, kultury fizycznej i turystyki, opieki zdrowotnej, bezrobocia oraz pomocy społecznej, spółki wodne i ich związki (jeżeli prace te są finansowane lub dofinansowane ze środków samorządu terytorialnego, budżetu państwa, funduszy celowych, organizacji poza rządowych, spółek wodnych i ich związków), a także kluby integracji społecznej (zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy o zatrudnieniu socjalnym). Nie ma w tym katalogu spółdzielni socjalnych, jednakże organizator robót publicznych może wskazać pracodawcę, u którego będą wykonywane roboty publiczne. Tym samym roboty publiczne mogą być wykonywane w spółdzielni socjalnej, wskazanej przez organizatora robót publicznych Starosta zwraca organizatorowi robót publicznych, który zatrudnił skierowanych bezrobotnych, przez okres do 6 miesięcy, część kosztów poniesionych na wynagrodzenia i nagrody oraz część składek na ubezpieczenie społeczne bezrobotnych w wysokości uprzednio uzgodnionej, nieprzekraczającej jednak kwoty ustalonej jako iloczyn liczby zatrudnionych w miesiącu w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz 50% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w ostatnim dniu zatrudnienia każdego rozliczanego miesiąca i składek na ubezpieczenie od refundowanego wynagrodzenia.

Udział w projektach współfinansowanych przez Unię Europejską, których celem jest rozwój sektora ekonomii społecznej

Ponadto spółdzielnie socjalne, jako podmioty spełniające cechy przedsiębiorstwa społecznego, będącego szczególnym elementem ekonomii społecznej, korzystają z szeregu projektów współfinansowanych przez Unię Europejską, których celem jest rozwój sektora ekonomii społecznej.

Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej

Funkcjonujący od 2014 r. program rozwoju (w rozumieniu art. 15 ust. 4 pkt. 2 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju pod nazwą: Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej (dalej zwany: KPRES), został wypracowany przez Grupę ds. Strategicznych działającą w ramach Zespołu ds. Rozwiązań Systemowych w Zakresie Ekonomii Społecznej, pod przewodnictwem Ministra Pracy i Polityki Społecznej. KPRES w sposób kompleksowy określa i definiuje działania państwa oraz interesariuszy, służące rozwojowi ekonomii społecznej w Polsce, mające na celu wzrost jej znaczenia w tworzeniu i realizacji polityk publicznych. Spółdzielnie socjalne, jako istotny element ekonomii społecznej, mają w tym dokumencie istotne znaczenie.

Korzyści społeczne

Korzyści społeczne, płynące z założenia spółdzielni socjalnej to przede wszystkim aktywizacja zawodowa osób mających trudności na rynku pracy; zapewnienie tym osobom stabilizacji finansowej i trwałości zatrudnienia. Do korzyści społecznych należy także możliwość prowadzenia przez spółdzielnię działalności oświatowo – kulturalnej i społecznej. Spółdzielnie socjalne tworzą szansę na skuteczne rozwiązywanie problemów osób, które mają największe trudności z funkcjonowaniem w życiu społecznym i zawodowym (w tym głównie na rynku pracy). Spółdzielnie socjalne to podmioty społeczno-gospodarcze tworzące alternatywne miejsca pracy dla osób wymagających integracji społecznej. Ich specyfika powoduje, iż stają się doskonałym instrumentem prowadzącym do zmniejszenia skali bezrobocia.

Aktywizacja społeczna i zawodowa osób z tej grupy w takim samym stopniu przynosi korzyść samorządom jak i społecznościom lokalnym: dla samorządów oznacza to mniej beneficjentów ośrodków pomocy społecznej, a więcej ludzi aktywnych zawodowo, a zatem mniej wydatków socjalnych, odciążenie od najtrudniejszej klienteli, dla społeczności lokalnych – więcej firm świadczących potrzebne usługi. Spółdzielnia socjalna może z powodzeniem stanowić uzupełnienie działań powiatowego urzędu pracy – jako miejsce, w którym realizowane są w sposób aktywny formy promocji zatrudnienia, takie jak prace interwencyjne, roboty publiczne, prace społecznie użyteczne czy staże i przygotowanie zawodowe dorosłych.

Jakich formalności należy dopełnić, aby uruchomić spółdzielnię socjalną?

Tryb zakładania i rejestrowania spółdzielni

Tryb zakładania i rejestrowania spółdzielni socjalnej reguluje ustawa Prawo spółdzielcze. Ponadto prawo spółdzielcze określa elementy, które powinien zawierać statut spółdzielni. Poniżej, krok po kroku, opisany został sposób tworzenia spółdzielni socjalnej, w oparciu o przepisy Prawa spółdzielczego, z uwzględnieniem odmiennych regulacji ustawy o spółdzielniach socjalnych, które w tym przypadku wyłączają stosowanie rozwiązań z Prawa spółdzielczego, co jest realizacją dyspozycji art. 1 ust 2 ustawy o spółdzielniach socjalnych.

Założenie spółdzielni socjalnej – krok po kroku:

1. Stworzenie Statutu spółdzielni Zgodnie z art. 5 § 1 Prawa spółdzielczego, uzupełnionym wymogami płynącymi z ustawy o spółdzielniach socjalnych, statut spółdzielni powinien określać:

- oznaczenie nazwy z dodatkiem „spółdzielnia socjalna” i podaniem jej siedziby;
- przedmiot działalności spółdzielni oraz czas trwania, o ile założono ją na czas określony;
- wysokość wpisowego oraz wysokość i ilość udziałów, które członek obowiązany jest zadeklarować, terminy wnoszenia i zwrotu oraz skutki niewniesienia udziału w terminie; jeżeli statut przewiduje wnoszenie więcej niż jednego udziału, może określać ich górną granicę; ƣƣ prawa i obowiązki członków;
- zasady i tryb przyjmowania członków, wypowiadania członkostwa, wykreślania i wykluczania członków;
- zasady zwoływania walnych zgromadzeń, obradowania na nich i podejmowania uchwał;
- zasady i tryb wyboru oraz odwoływania członków organów spółdzielni;
- zasady podziału nadwyżki bilansowej (dochodu ogólnego) oraz pokrywania strat spółdzielni.

Statut ponadto powinien zawierać postanowienia, których wprowadzenia wymagają przepisy Prawa spółdzielczego oraz może zawierać inne postanowienia. Ponadto przy określaniu brzmienia statutu należy pamiętać o szczególnych rozwiązaniach płynących z ustawy o spółdzielniach socjalnych np. dotyczących celu i charakteru
działania spółdzielni czy podziału nadwyżki bilansowej.

2. Walne Zgromadzenie założycielskie
Osoby zamierzające założyć spółdzielnię (założyciele) uchwalają statut spółdzielni, potwierdzając jego przyjęcie przez złożenie pod nim swoich podpisów, oraz dokonują wyboru organów spółdzielni, których wybór należy, w myśl statutu, do kompetencji walnego zgromadzenia. W przypadku spółdzielni socjalnych zastosowanie znajduje art. 5 ust. 1 zgodnie z którym liczba założycieli spółdzielni socjalnej nie może być mniejsza niż trzy, jeżeli założycielami są osoby fizyczne, i dwa, jeżeli założycielami są osoby prawne.

3. Przygotowanie odpowiednich dokumentów i formularzy do Krajowego Rejestru Sądowego, w celu rejestracji spółdzielni socjalnej:
Spółdzielnia podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Członkowie założyciele lub wybrany w ramach walnego zebrania założycielskiego zarząd winien złożyć we właściwym sądzie wniosek o rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym wraz z wymaganymi dokumentami w terminie 7 dni od dnia zamknięcia zebrania założycielskiego (art. 22 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym). Na przedmiotowy wniosek składają się następujące dokumenty zgłaszane do KRS:
- KRS W5 – Wniosek o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców wraz z załącznikami;
- KRS WK – Organy podmiotu/wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółdzielni;
- KRS WM – Przedmiot działalności;
- Protokół zebrania Członków Założycieli spółdzielni socjalnej;
- Lista obecności Zebrania Założycieli;
- Uchwała o powołaniu spółdzielni socjalnej;
- Uchwała o przyjęciu statutu spółdzielni socjalnej;
- Uchwały o wyborze władz spółdzielni wraz z protokołami Komisji Skrutacyjnej;
- Protokoły odpowiednich zebrań/zgromadzeń organów podmiotów tworzących spółdzielnię socjalną wraz z uchwałami (np. Uchwała Miasta, Uchwała Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia);
- Pełnomocnictwa dla osób biorących udział w Zebraniu Członków Założycieli;
- Statut spółdzielni socjalnej;
- Oświadczenie członków Zarządu wyrażające zgodę na pełnienie funkcji wraz z adresem zamieszkania.

4. Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego – rejestru przedsiębiorców
Spółdzielnia nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania jej do Krajowego Rejestru Sądowego – Rejestru przedsiębiorców. Za czynności dokonane w interesie spółdzielni przed zarejestrowaniem osoby działające do chwili zarejestrowania spółdzielni odpowiadają wobec osób trzecich solidarnie. Za zobowiązania wynikające z tych czynności spółdzielnia odpowiada po jej zarejestrowaniu tak, jak za zaciągnięte przez siebie. Jednakże osoby działające przed zarejestrowaniem spółdzielni odpowiadają wobec niej według przepisów prawa cywilnego. Po stwierdzeniu prawidłowości wniosku sąd rejestrowy dokonuje wpisu w rejestrze (w tym momencie spółdzielnia nabywa osobowość prawną). Z chwilą wpisu spółdzielnia uzyskuje numer NIP i REGON. Po wpisaniu do rejestru przedsiębiorców KRS spółdzielnia może rozpocząć działalność.

5. Zmiany Statutu
Każdorazowa zmiana statutu spółdzielni wymaga uchwały walnego zgromadzenia podjętej większością 2/3 głosów a zarząd jest obowiązany uchwałę o zmianie statutu zgłosić w ciągu trzydziestu dni od daty jej podjęcia do sądu rejestrowego, załączając dwa odpisy protokołu walnego zgromadzenia. Zmiana statutu nie wywołuje skutków prawnych przed jej wpisaniem do Krajowego Rejestru Sądowego(Art. 12a Prawa spółdzielczego.). Należy pamiętać, ze organem właściwym do publikowania ogłoszeń spółdzielczych przewidzianych w przepisach prawa jest „Monitor Spółdzielczy” wydawany przez Krajową Radę Spółdzielczą, z wyjątkiem ogłoszeń zamieszczanych na podstawie odrębnych przepisów w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

6. Koszty związane z uruchomieniem i prowadzeniem spółdzielni socjalnej
Koszt uruchomienia spółdzielni socjalnej:

- Wpisowe: wysokość dowolna określana przez członków założycieli;
- Udziały: wysokość dowolna określana przez członków założycieli;
- Wkład finansowy – nieobowiązkowy; ƣƣ Koszty prawne i księgowe;
- Przygotowanie lokalu na siedzibę spółdzielni (np. ewentualny remont);
- Wyposażenie lokalu w sprzęt/urządzenia/maszyny umożliwiające świadczenie usług przez spółdzielnię;
- Brak kosztów rejestracji w KRS.

Koszt funkcjonowania spółdzielni socjalnej (w założeniu pokrywany w całości z otrzymywanych zleceń):
- Bieżące utrzymanie lokalu;
- Bieżąca eksploatacja sprzętu/urządzeń/maszyn;
- Wynagrodzenie osób prowadzących spółdzielnię (Zarząd i Rada Nadzorcza);
- Wynagrodzenie osób zatrudnionych w spółdzielni;
- Działalność społeczna m.in. z zakresu reintegracji społeczno-zawodowej oraz działalność społeczna i oświatowo-kulturalna (możliwe finansowanie z nadwyżki bilansowej, której wydatki przeznaczone na ww. cel są zwolnione z opodatkowania od osób prawnych CIT lub ze środków publicznych samorządowych i rządowych zgodne z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie).

System wsparcia ekonomii społecznej

Zgodnie ze Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego(Przyjęty Uchwałą Nr 61 Rady Ministrów z dnia 26 marca 2013 r. w sprawie przyjęcia „Strategii
Rozwoju Kapitału Społecznego 2020” (M.P. poz. 378) www.isip.sejm.gov.pl/Download?id=WMP20130000378&type=2.), będącej podstawą do stworzenia Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej (dalej: KPRES), ekonomia społeczna jest innowacyjnym instrumentem wpływającym na zwiększenie integracji społecznej i zawodowej osób wykluczonych społecznie oraz wzmocnieniu kapitału społecznego. Podmioty ekonomii społecznej realizują nie tylko potrzebę zatrudniania osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji życiowej. Mogą także uzupełniać dostarczanie towarów i usług przez rynek i państwo oraz rozwiązywać zróżnicowane problemy społeczne w wielu obszarach życia publicznego. Ekonomia społeczna znalazła też ważne miejsce w Regionalnym Programie Rozwoju Ekonomii Społecznej w Województwie Wielkopolskim na lata 2013-2020 (dalej RPRES), który powstał w ramach Projektu systemowego „Koordynacja i współpraca na rzecz integracji społecznej Wielkopolski” realizowanego przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu (Priorytet VII, Działanie 7.1., Poddziałanie 7.1.3 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Zgodne z RPRES ekonomia społeczna ma szansę stać się jednym z istotniejszych instrumentów osiągania celów strategicznych zarówno dla kraju jak i dla naszego regionu. Ponadto włączenie ekonomii społecznej do strategii rozwoju województwa wielkopolskiego w obszarach związanych z rynkiem pracy, integracją społeczną, rozwojem usług lokalnych oraz innymi priorytetami, w których możliwy jest regionalny rozwój ekonomii społecznej zostało zapewnione w szeregu dokumentów strategicznych na najbliższe lata dzięki odpowiednim zapisom w zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020, gdzie przewiduje się realizację celu operacyjnego 5.11 Rozwój gospodarki społecznej. Ponadto polityka wsparcia ekonomii społecznej wpisuje się również w założenia Strategii Polityki Społecznej dla Województwa Wielkopolskiego do roku 2020. W ramach Priorytetu III Strategii pn. Bezpieczna Wielkopolska, przewidziane są działania w obszarze pn. Rozwój infrastruktury instytucjonalnej i programów dla przedsięwzięć w sferze ekonomii społecznej umożliwiających reintegrację społeczną grup wrażliwych.

Dlatego tak istotne jest aby podmioty ekonomii społecznej miały zagwarantowany odpowiedni system wsparcia w postaci finansowania i wsparcia merytorycznego. W ramach Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego za jedno z najważniejszych zadań uznano wdrożenie systemowych rozwiązań, umożliwiających funkcjonowanie na zasadach partnerstwa publiczno-społecznego akredytowanych instytucji, wspierających infrastrukturalnie przedsiębiorczość społeczną (Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej) w zakresie usług, szkoleń i doradztwa. Dlatego zakładając spółdzielnię socjalną warto przed przystąpieniem do działania mającego na celu jej powołanie, nawiązać kontakt z lokalnym ośrodkiem wsparcia ekonomii społecznej. Wykaz Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej posiadających akredytację Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej znajduje się na stronie internetowej Departamentu Ekonomii Społecznej i Solidarnej.

Podsumowując, należy wskazać, iż działania w kierunku umiejscowienia podmiotów ekonomii społecznej, w tym w szczególności spółdzielni socjalnych, w sieci lokalnych partnerstw i porozumień, prowadzą do tego że podmioty te stają się skutecznym instrumentem inicjującym i wspierającym rozwój lokalny, racjonalnie wykorzystującym dostępne zasoby na poziomie lokalnym oraz stwarzają realną szansę na wejście na rynek pracy i poprawę poziomu i jakości życia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, a dzięki dostarczaniu użytecznych społecznie dóbr i usług, mogą wpływać na jakość życia społeczności lokalnej, podnosząc jednocześnie poziom kapitału społecznego.

Komunalka Rzgów

Spółdzielnia socjalna Komunalka Rzgów została założona przez gminę Rzgów oraz powiat koniński. Siedzibą Spółdzielni został lokal socjalny w Osieczy Drugiej – wsi w gminie Rzgów. Ze względu na lokalizację przedsiębiorstwa, pracę w nim znalazły osoby zamieszkujące tereny wiejskie i będące w trudnej sytuacji życiowej. Spółdzielnia zatrudnia osoby długotrwale bezrobotne i osoby z niepełnosprawnościami. Zatrudnienie w Spółdzielni wrastało stopniowo wraz z rozwojem przedsiębiorstwa. W 2018 roku liczbę zatrudnionych zwiększono do 11 osób.

Główną usługą świadczoną przez spółdzielnię jest odbiór odpadów zmieszanych i segregowanych od mieszkańców Gminy Rzgów. Świadczone, zgodnie z nazwą Spółdzielni, usługi komunalne dotyczą również utrzymania terenów zielonych, usług porządkowych. Dodatkowo przedsiębiorstwo świadczy również usługi kurierskie oraz zajmuje się opieką nad osobami starszymi oraz dziećmi.

Warto podkreślić, że Spółdzielnia Socjalna Komunalka Rzgów jest jedną z pierwszych w kraju, która zadanie wywozu odpadów komunalnych realizuje dzięki zastosowaniu zamówienia in-house przez gminę Rzgów.

www.komunalkarzgow.pl

Razem do Sukcesu

Spółdzielnia socjalna Razem do Sukcesu to spółdzielnia założona przez dwie osoby prawne: Gminę Kramsk oraz Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Gminy Kramsk w 2011 roku. Spółdzielnia działa w dwóch obszarach: catering oraz opieka nad osobami starszymi.

Tylko na potrzeby świadczenia usług opiekuńczych spółdzielnia zatrudnia 18 opiekunek, które mają pod swoją opieką ponad pięćdziesięcioro podopiecznych. Usługi świadczone są w miejscu zamieszkania klienta. Miesięcznie realizowane jest ok. 2400 godzin usług opiekuńczych, co rocznie daje ich w sumie około 28 tysięcy Zapotrzebowanie jest duże i wciąż rośnie, bo średnia wieku się wydłuża, a koszty pobytu w domach pomocy są dla przeważającej części społeczeństwa zbyt wysokie.

Spółdzielnia zajmuje się również cateringiem, posiada wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników oraz odpowiednio przystosowane nowoczesne zaplecze kuchenne wraz ze wszystkimi pomieszczeniami oraz sprzętem do przygotowywania dużych ilości posiłków bez strat na ich jakości. Dlatego w może się pochwalić wydawaniem blisko sześciuset posiłków dziennie (dane za rok 2017) – wśród najważniejszych klientów są szkoły i przedszkola.

Głównym zleceniodawcą spółdzielni jest Gmina Kramsk. Spółdzielnia w czasie swojej działalności zdobywała liczne nagrody, m.in. nagrodę dla najlepszej spółdzielni w kraju w 2013 roku.

www.kramsk.spoldzielnie.org

2. JAK TWORZYĆ MIEJSCA PRACY W SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ

Tekst: Zbigniew Prałat

Uruchom lektora:
Rozmiar czcionki: A | A+ | A++   Kontrast: Tryb kontrastu Wysoki Tryb standardowy Standardowy

Zgodnie z Krajowym Programem Rozwoju Ekonomii Społecznej (KPRES, przyjęty uchwałą nr 164 Rady Ministrów w dniu 12 sierpnia 2014 roku) jednym z kluczowych celów ekonomii społecznej jest tworzenie miejsc pracy w sektorze ekonomii społecznej – w nowych i istniejących przedsiębiorstwach społecznych oraz podmiotach ekonomii społecznej przekształcanych w PS. Znalazło to również swój wymiar w Wytycznych w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2014-2020 (Wytyczne CT9) oraz w Standardach działania OWES. Wszystkie te dokumenty podkreślają rolę inkubacji przedsiębiorstw społecznych i tworzenia trwałych i stabilnych miejsc pracy w sektorze ekonomii społecznej. Tylko bowiem dzięki silnym podmiotom, które zatrudniają dobrze do tego przygotowane osoby, sektor ekonomii społecznej będzie mógł się dobrze rozwijać i dzięki temu rozwiązywać konkretne problemy gospodarcze i społeczne. W Krajowym Programie wskazano również, że forma przedsiębiorstwa społecznego posiada wiele zalet, które w określonych warunkach mogą stać się niezwykle pomocne dla państwa i społeczeństwa. Należy do nich m.in. zdolność do tworzenia stabilnych miejsc pracy, co potwierdzone zostało badaniami o charakterze europejskim, które objęły również Polskę. Wsparcie tego sektora jest szczególnie istotne ze względu na pozytywną rolę, jaką przedsiębiorstwa społeczne odgrywają w zatrudnianiu grup mających trudności na otwartym rynku pracy.

Założenia inkubacji

Podstawowe założenia związane z inkubacją przedsiębiorstw społecznych i tworzeniem miejsc pracy zostały określone w Krajowym Programie (KPRES, str. 82, Rys. 4. Szacunki liczby utworzonych miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych utworzonych dzięki wsparciu z EFS w stosunku do liczby miejsc pracy utworzonych w przedsiębiorstwach społecznych ze wszystkich źródeł (FP, PFRON, EFS) w ramowym podziale na województwa.), gdzie wskazano, że województwie wielkopolskim powstanie do 2020 roku łącznie 3 360 miejsc pracy w sektorze ES, z czego 1.645 zostanie wspartych ze środków Europejskiego funduszu Społecznego. Stąd w Planie działania Wielkopolskiego Ośrodka Ekonomii Społecznej prowadzonego przez Stowarzyszenie Na Rzecz Spółdzielni Socjalnych (OWES) na lata 2015-2017 założono utworzenie łącznie 200 miejsc pracy powstałych w przedsiębiorstwach społecznych w subregionie konińskim, co zostało potwierdzone w Regulaminie konkursu Wielkopolskiego regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 dotyczącego wsparcia ekonomii społecznej (poddziałanie 7.3.2) (www.wrpo.wielkopolskie.pl/nabory/59), gdzie również wskazano do realizacji utworzenie 200 nowych miejsc pracy w subregionie konińskim. Dzięki działaniom inkubacyjnym WOES na dzień 1 czerwca 2018 roku utworzonych zostało łącznie 247 nowych miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych w subregionie konińskim. Na lata 2018-2019 założono w Planie działania WOES utworzenie 180 miejsc pracy.

Czym jest inkubacja przedsiębiorstwa społecznego?

Inkubacja przedsiębiorstwa społecznego to usługi rozwoju ekonomii społecznej świadczone przez WOES w celu nabycia wiedzy i umiejętności potrzebnych do założenia, prowadzenia i rozwijania przedsiębiorstwa społecznego, obejmujące m.in.:
- bezzwrotne wsparcie finansowe (dotacje inwestycyjne) na tworzenie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych;
- wsparcie pomostowe w formie finansowej;
- szkolenia zawodowe dla przyszłych pracowników przedsiębiorstw społecznych;
- wsparcie w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej;
- doradztwo biznesowe w zakresie pozyskiwania źródeł finansowania;
- usługi towarzyszące wsparciu finansowemu, polegające na podnoszeniu wiedzy i rozwijaniu umiejętności potrzebnych do założenia, prowadzenia i rozwijania przedsiębiorstwa społecznego, w szczególności związanych ze sferą ekonomiczną funkcjonowania przedsiębiorstwa społecznego, dostarczaniu i rozwijaniu kompetencji i kwalifikacji zawodowych potrzebnych do pracy w przedsiębiorstwie społecznym;
- pomoc w uzyskaniu stabilności funkcjonowania i przygotowaniu do w pełni samodzielnego funkcjonowania;
- pomoc w otrzymaniu dotacji z PUP/PFRON na tworzenie nowych miejsc pracy w spółdzielniach socjalnych;
- reagowanie w sytuacjach kryzysowych i pomoc w rozwiązywaniu problemów przedsiębiorstwa.

W ciągu ostatnich lat (od 2015 roku), trzykrotnie zmieniała się definicja i kryteria przedsiębiorstwa społecznego wskazana w Wytycznych CT9, co miało istotny wpływ na działania inkubacyjne WOES. Definicja ta jest bowiem kluczowa w odniesieniu do typów przedsięwzięć oraz katalogu osób, które można wesprzeć. Zmiany polegały przede wszystkim na rozszerzeniu rodzajów działalności, które może prowadzić PS (dodano działalność odpłatną w sferze zadań pożytku publicznego, działalność oświatową i kulturalną), dodaniu nowych grup osób, które mogą być zatrudnione w PS. Ważne było również wskazanie, że aby uznać, że podmiot spełnia cechy przedsiębiorstwa społecznego, musi on zatrudniać przynajmniej 3 osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, każdą przynajmniej na ¼ etatu (umowa o pracę, spółdzielcza umowa o pracę) bądź równoważne (w przypadku umów cywilnoprawnych). Wzmocniono również zasady demokratycznego zarządzania podmiotem i wprowadzono limit wynagrodzeń wszystkich pracowników PS. Potwierdzono też, że wszystkie cechy przedsiębiorstwa liczy się łącznie dla całego podmiotu, tj. nie ma znaczenia, czy podmiot prowadzi filie, oddziały czy podmioty reintegracyjne (np. WTZ, ZAZ). Miało to znaczenia dla WOES, ponieważ w Wielkopolsce są spółdzielnie socjalne, które mają oddziały w kilku subregionach – w takim wypadku w procesie inkubacji podmiot ten (łącznie z oddziałami) jest traktowany jako jedność. Przedsiębiorstwa społeczne to podmioty, które nie dzielą zysku, ale przeznaczają go na cele społeczne (np. na rzecz społeczności lokalnej lub na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, które pracują w tym przedsiębiorstwie). Są to przede wszystkim spółdzielnie socjalne, ale także niektóre fundacje, stowarzyszenia i spółki non-profit.

Na początku 2018 roku wprowadzono zasadę(Załącznik nr 2 do Wytycznych w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2014-2020 z dnia 9 stycznia 2018 roku.), że Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej odpowiedzialne są za przyznawanie i monitorowanie statusu przedsiębiorstwa społecznego.

Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej dokonuje weryfikacji:
- w pierwszej kolejności przedsiębiorstw społecznych wspartych w ramach swojej dotychczasowej działalności;
- następnie pozostałych przedsiębiorstw społecznych działających na obszarze subregionu, które nie korzystały ze wsparcia obecnego OWES.

Lista przedsiębiorstw utworzona do czerwca 2018 będzie aktualna do grudnia 2019 roku, bez potrzeby kolejnej weryfikacji poszczególnych podmiotów w niej ujętych, chyba że zachodzą przesłanki innego terminu weryfikacji. Proces weryfikacji przebiega inaczej w przypadku spółdzielni socjalnych i w przypadku innych podmiotów ekonomii społecznej.

W przypadku spółdzielni socjalnych do weryfikacji niezbędne są:
- aktualny wyciąg z rejestru przedsiębiorców (wygenerowany z ze strony www.ems. ms.gov.pl) – może to samodzielnie zrealizować OWES;
- oświadczenie spółdzielni o zatrudnianiu co najmniej 3 osób na nie mniej niż 1/4 etatu w przypadku zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę lub spółdzielczą umowę o pracę a w przypadku umów cywilno-prawnych na okres nie krótszy niż 3 miesiące i obejmujący nie mniej niż 120 godzin pracy łącznie przez wszystkie miesiące 3 oraz uchwałę zarządu lub walnego zebrania członków lub zapis statutu odnoszący się do spełnienia wymogu limitu wynagrodzeń.

Zastrzeżenie: Spółdzielnia socjalna zgodnie z ustawą musi posiadać nie mniej niż pięciu członków (co nie zawsze musi być tożsame ze stanem zatrudnienia). Ustawa zezwala na czasowy mniejszy skład spółdzielni dając czas od 3 do 12 miesięcy na uzupełnienie składu. W tym przypadku zgodnie z definicją Wytycznych, przyjmuje się, że skład ten nie powinien być mniejszy niż 3 pracowników, aby uznać ją za istniejące przedsiębiorstwo społeczne. Podobnie istniejącym PS jest spółdzielnia socjalna, utworzona przez osoby prawne, która jeszcze nie zatrudniła wszystkich 5pracowników, zgodnie z art. 5a ustawy o spółdzielniach socjalnych.

Sposób weryfikacji podmiotów innych niż spółdzielnie socjalne jest podobny, z tą różnicą, że lista weryfikowanych dokumentów jest większa.

OWES przekazuje listę PS z subregionu do Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej, który przekazuje zbiorczą listę z całego województwa do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Lista jest aktualizowana na bieżąco (www.ekonomiaspoleczna.gov.pl/Lista,PS,4069.html).

W związku z tym, że celem działań inkubacyjnych i dotacyjnych WOES jest tworzenie trwałych i stabilnych PS, pojawiły się wątpliwości związane z ustalaniem statusu niektórych podmiotów jako przedsiębiorstw społecznych. Nie dotyczyło to spółdzielni socjalnych, ponieważ ustawa o spółdzielniach socjalnych została dostosowana (nowelizacją z 2017 roku) do kryteriów przedsiębiorstwa społecznego – stąd spółdzielnie socjalne niejako z automatu (za wyjątkiem liczby zatrudnionych osób) są traktowane jako przedsiębiorstwa społeczne. Pozostała kwestia innych podmiotów, których strukturę i sposób funkcjonowania należało dostosować do wymogów PS, dlatego w procesie inkubacji rozwiązane zostały następujące kwestie:
- Czy do statusu podmiotu należy wpisać założenia wyodrębnienia PS? Z odrębnych aktów prawnych wynika np. że stowarzyszenie jest wyodrębnioną jednostką, czy to jest wystarczające? Jest to wymagane tylko w przypadku terenowej jednostki organizacyjnej Stowarzyszenia posiadającej odrębną osobowość prawną: Art. 10a. 1. Stowarzyszenie może tworzyć terenowe jednostki organizacyjne. 3. Jeżeli statut stowarzyszenia tak stanowi, terenowa jednostka organizacyjna może uzyskać osobowość prawną. W takim przypadku statut stowarzyszenia określa: 1) warunki, które muszą być spełnione, aby mogła ona uzyskać osobowość prawną; 2) zasady gospodarowania majątkiem; 3) sposób reprezentowania, w szczególności zaciągania zobowiązań majątkowych oraz zawierania umów z członkami jej zarządu; 4) szczegółowe zasady likwidacji.
- Czy do statutu podmiotu należy wpisać zasady podziału nadwyżki bilansowej/ zysku zgodnie z definicją PS z Wytycznych CT9? Tak. W przypadku fundacji, stowarzyszenia czy spółki nie ma regulacji ustawowych ograniczających podział nadwyżki bilansowej/zysku wyłącznie do zasad zgodnych z definicją PS – fundacja/stowarzyszenie/spółka mogą dzielić zysk/nadwyżkę bilansową inaczej niż jest to wskazane w definicji PS, pozostając fundacją/stowarzyszeniem/spółką nie będącą/ym PS.
- Czy to można ograniczyć do formy podmiotu (np. stowarzyszenie) w odniesieniu do demokratycznego zarządzania przedsiębiorstwem społecznym? KPRES i Wytyczne wskazują, że wymagana jest partycypacja pracowników. Zapisy Wytycznych uwzględniają sytuację, kiedy pracownikami są wyłącznie członkowie stowarzyszenia, a także kiedy pracownikami są nie członkowie stowarzyszenia. W przypadku spółdzielni socjalnych sprawę tę szczegółowo reguluje art. 7a ustawy o spółdzielniach socjalnych.
- Możliwe jest zatrudnienie na część etatu, jednak ze względu na jakość miejsca pracy nie może to być mniej niż 1/4 etatu, a w przypadku umów cywilno-prawnych na okres nie krótszy niż 3 miesiące i obejmujący nie mniej niż 120 godzin pracy łącznie przez wszystkie miesiące. Czy możliwa zatem jest sytuacja, że PS zatrudnia na umowę cywilno-prawną na okres np. 12 miesięcy na 120 godzin? Nie, ponieważ istotny jest cel przedsiębiorstwa społecznego i jego podstawowe cechy – jakość i trwałość miejsc pracy.
- Co z zapisami art. 187 ustawy Prawo spółdzielcze? (Art. 187. Spółdzielnia może rozwiązać z członkiem spółdzielczą umowę o pracę w czasie trwania członkostwa, z zachowaniem przewidzianego w Kodeksie pracy okresu wypowiedzenia, w razie: 1) zmniejszenia na podstawie uchwały rady spółdzielni stanu zatrudnienia podyktowanego gospodarczą koniecznością; 2) przyznania członkowi prawa do emerytury).

Art. 187 ustawy Prawo spółdzielcze nie stoi w sprzeczności z definicją przedsiębiorstwa społecznego. Może zdarzyć się sytuacja, kiedy spółdzielnia zastosuje art. 187 w stosunku do wszystkich członków będących pracownikami i jednocześnie nie zatrudnia co najmniej 3 osób niebędących członkami spółdzielni (brak 3 pracowników w spółdzielni). W takim wypadku spółdzielnia ta nie jest przedsiębiorstwem społecznym.

- Co z zapisami art. 201 ustawy Prawo spółdzielcze? (Art. 201. § 1. Statut może przewidywać zatrudnienie wszystkich lub niektórych członków nie na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, lecz na podstawie umowy o pracę nakładczą, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem działalności spółdzielni. Spółdzielnia ma obowiązek równomiernie rozdzielać pracę między tych członków, z uwzględnieniem ich kwalifikacji. § 1a. Statut może przewidywać także zatrudnienie wszystkich lub niektórych członków na podstawie umowy o pracę). Art. 201 ustawy Prawo spółdzielcze nie stoi w sprzeczności z definicją przedsiębiorstwa społecznego.
- Jak tratować umowy cywilno-prawne, którym na dzień badania statusu, nie upłynęły jeszcze 3 miesiące obowiązywania (w związku z czym nie da się ustalić liczby przepracowanych godzin), a ich łączny czas trwania wynikający z umowy obejmuje więcej niż 3 miesiące? Czy ich nie bierze się pod uwagę?

Od 1 stycznia 2017 r. zleceniodawcy podpisujący umowy ze zleceniobiorcami zobowiązani są prowadzić ewidencjonowanie czasu pracy.

W 2018 r. godzinowa stawka minimalna dla zleceniobiorcy wynosi 13,80 zł. Konsekwencją wprowadzenia stawki minimalnej przy umowie zlecenia jest konieczność posiadania wiedzy o ilości godzin pracy na podstawie tej umowy. Nie wystarczy już zapis określający wysokość wynagrodzenia dla zleceniobiorcy. Kwota wynagrodzenia na umowie może bowiem nie odpowiadać faktycznemu wynagrodzeniu, jakie należy się zleceniobiorcy z uwagi na liczbę godzin pracy w danym okresie. Dlatego, zgodnie z art. 8b ust. 1 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, strony umowy zlecenia lub o świadczenie usług powinny określić w tej umowie sposób potwierdzania liczby godzin pracy na podstawie tych umów. Umowy cywilnoprawne, którym na dzień badania statusu nie upłynęły 3 miesiące obowiązywania, a są one dłuższe niż 3 miesiące, a z umowy wynika, że przewidywane jest spełnienie warunku minimalnej ilości godzin, spełniają kryteria określone w definicji przedsiębiorstwa społecznego.

Podstawy inkubacji i wsparcia finansowego

Podstawowym dokumentem regulującym sprawy związane z inkubacją PS i udzielaniem wsparcia finansowego jest Regulamin udzielania bezzwrotnego wsparcia finansowego na utworzenie nowego miejsca pracy w nowych lub istniejących przedsiębiorstwach społecznych bądź w podmiotach ekonomii społecznej, wyłącznie pod warunkiem przekształcenia tych podmiotów w przedsiębiorstwo społeczne Wielkopolskiego Ośrodka Ekonomii Społecznej. Regulamin ten powstał w 2015 roku we współpracy z Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej oraz innymi OWES-ami z Wielkopolski, a następnie został zaakceptowany przez Instytucję Zarządzającą WRPO 2014+5. W 2016 roku Regulamin został zmieniony i dostosowany do zapisów zmieniających się Wytycznych CT9 (województwo wielkopolskie jako jedno z nielicznych w kraju przyjęło zmienione Wytyczne). Regulamin określa szczegółowe zasady udzielania wsparcia finansowego (dotacji) uprawnionym podmiotom, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa krajowego i unijnego oraz wytycznymi horyzontalnymi, a także m. in. typy przedsięwzięć, na które są przyznawane dotacje, grupę docelową, zakres podstawowych dokumentów niezbędnych na etapie przyznawania dotacji, zasady ubiegania się o bezzwrotne wsparcie finansowe oraz procedurę odwoławczą.

Innowacyjne i kluczowe było to, że w województwie wielkopolskim (jako jedynym w kraju), zdecydowano się na jeden wspólny regulamin inkubacji i wsparcia finansowego dla wszystkich OWES. Stąd konieczna była ścisła współpraca wszystkich OWES ze sobą i ROPS w celu ustalenia wspólnych zasad działania. Taki sposób pracy się sprawdził, co znalazło potwierdzenie w Wytycznych CT9 ze stycznia 2018 roku, w których zapisano, że: Dotacja jest przyznawana na podstawie biznesplanu. IZ RPO gwarantuje, że OWES zapewniają konkurencyjny, transparentny i oparty na merytorycznych przesłankach sposób przyznawania dotacji, opierający się na jednolitych zasadach w danym województwie, obejmujących co najmniej regulamin udzielania dotacji, opracowanych we współpracy z ROPS. Jedocześnie pojawiły się różne interpretacje i wątpliwości dotyczące wyżej wskazanego zapisu – czy oznacza on, że wspólny dla całego województwa regulamin udzielania dotacji ma zostać wypracowany wspólnie przez ośrodki wsparcia ekonomii społecznej (we współpracy z ROPS) i przedstawiony w tej formie do akceptacji IZ RPO, czy też regulamin może zostać przygotowany przez IZ RPO/IP (we współpracy z ROPS) i przekazany OWES do stosowania? WOES przychyla się do pierwszej interpretacji, jednakże ostateczną decyzję w tym zakresie podejmuje IZ RPO. Po dotychczasowych doświadczeniach realizacji projektów OWES w tym zakresie nie rekomenduje się tworzenia z góry narzuconego przez IZ regulaminu, który jest załącznikiem dokumentacji konkursowej OWES, ponieważ dokument ten winien być w jak największym stopniu elastyczny i pozwalać na wprowadzanie zmian wynikających z praktyki funkcjonowania OWES oraz ewentualnych (zapowiadanych) zmian Wytycznych.

Kluczową rolę w procesie ustalania wspólnych zasad finansowania ES (udzielania dotacji) odgrywa Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej (koordynator ES w regionie). Zapewnia on wsparcie merytoryczne, techniczne i rzecznie. Ponadto ROPS poprzez grupy robocze przy RKRES oraz dzięki swojemu doświadczeniu i kompetencjom, może w taki sposób sieciować OWES, aby te doszły do porozumienia w zakresie wspólnego regulaminu udzielania dotacji. ROPS pełni też funkcję mediatora w przypadkach niemożności dojścia do porozumienia. W przypadku regulaminu udzielania dotacji w województwie wielkopolskim pojawiły się dwie kwestie problemowe, które zostały rozwiązane poprzez elastyczne zapisy regulaminu (każdy OWES ustala zasady w tym zakresie samodzielnie):
- dodatkowe zabezpieczenie dotacji (poza wekslem) – różna jest praktyka i doświadczenie OWES w tym zakresie;
- techniczny przebieg Komisji Oceny Biznesplanów – różna jest praktyka i doświadczenie OWES w tym zakresie.

Ze szczegółami procesu dojścia do porozumienia w zakresie regulaminu udzielania dotacji w województwie wielkopolskim, w tym z ukazaniem kluczowej roli ROPS i włączeniem w to działanie wszystkich OWES (w tym tych, które nie posiadają finansowania ze środków RPO), można zapoznać się w publikacji Ogólnopolskiego Związku rewizyjnego Spółdzielni Socjalnych(Dobre praktyki w zakresie sieciowania ekonomii społecznej. Wspólny regulamin dotacji udzielanych przez Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej w województwie wielkopolskim, Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych, Warszawa 2018 r., www.ekonomiaspoleczna. pl/files/ekonomiaspoleczna.pl/public/Integracja_ES_w_regionach/wspolny_regulamin_ OWES.pdf).przedsiębiorstwo społeczne i w jego ramach zatrudnić osoby zagrożone wykluczeniem społecznym lub ubóstwem, każda osoba prawna posiadająca siedzibę lub jednostkę organizacyjną na terenie subregionu konińskiego, w szczególności organizacja pozarządowa, jednostka samorządu terytorialnego lub kościelna osoba prawna, która chce założyć stabilne przedsiębiorstwo społeczne i w jego ramach zatrudnić osoby zagrożone wykluczeniem społecznym lub ubóstwem, bądź każde istniejące przedsiębiorstwo społeczne posiadające siedzibę lub wyodrębnioną jednostkę organizacyjną na terenie subregionu konińskiego, który chce utworzyć trwałe i stabilne miejsca pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub ubóstwem. Ponadto inkubacja dedykowana jest podmiotom ekonomii społecznej posiadającym siedzibę lub wyodrębnioną jednostkę organizacyjną na terenie subregionu konińskiego, które planują przekształcenie w przedsiębiorstwo społeczne i stworzenie trwałych i stabilne miejsca pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub ubóstwem. Należy przy tym pamiętać, że również osoba zakładająca przedsiębiorstwo społeczne mogła jednocześnie być w nim zatrudniona i otrzymać dotację, ponieważ status pracownika jest niezależny od statusu założyciela przedsiębiorstwa społecznego.

Bezzwrotne wsparcie finansowe (dotacje) na utworzenie nowych miejsc pracy w nowo utworzonym przedsiębiorstwie społecznym, istniejącym przedsiębiorstwie społecznym, bądź w podmiocie ekonomii społecznej, wyłącznie pod warunkiem przekształcenia tego podmiotu w przedsiębiorstwo społeczne, może zostać przyznane, jeżeli stworzenie nowych miejsc pracy dotyczy poniżej wskazanych osób.

Osoby bezrobotne, które są najbardziej oddalone od rynku pracy to jest takie, które oprócz bezrobocia doświadczają wykluczenia społecznego na podstawie innych przesłanek wykluczających.

Co to znaczy?

Osoby bezrobotne to osoby pozostające bez pracy, gotowe do podjęcia pracy i aktywnie poszukujące zatrudnienia.

Poza bezrobociem (zarejestrowanym bądź nie) wymagana jest jeszcze jedna przesłanka wykluczająca.

Osoby lub rodziny zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym – dodatkowe przesłanki:

  • osoby lub rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej lub kwalifikujące się do objęcia wsparciem pomocy społecznej, tj. spełniające co najmniej jedną z przesłanek określonych w art. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej;
  • osoby, o których mowa w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym;
  • osoby przebywające w pieczy zastępczej lub opuszczające pieczę zastępczą oraz rodziny przeżywające trudności w pełnieniu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
  • osoby z niepełnosprawnością – osoby z niepełnosprawnością w rozumieniu Wytycznych w zakresie realizacji zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy unijnych na lata 2014-2020, tj. osoby niepełnosprawne w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.), a także osoby z zaburzeniami psychicznymi, w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375);
  • rodziny z dzieckiem z niepełnosprawnością, o ile co najmniej jeden z rodziców lub opiekunów nie pracuje ze względu na konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem z niepełnosprawnością;
  • osoby, dla których ustalono III profil pomocy, zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 645, z późn. zm.);
  • osoby niesamodzielne;
  • osoby bezdomne lub dotknięte wykluczeniem z dostępu do mieszkań w rozumieniu Wytycznych w zakresie monitorowania postępu rzeczowego realizacji programów operacyjnych na lata 2014-2020; i osoby odbywające kary pozbawienia wolności;
  • osoby korzystające z PO PŻ.

Druga grupa osób uprawnionych do dotacji.

Osoby, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych, które doświadczają wykluczenia społecznego na podstawie co najmniej jednej przesłanki wykluczającej.

Co to znaczy?

Osoby do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia, posiadające status osoby poszukującej pracy, bez zatrudnienia w rozumieniu ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Wymagana jest jeszcze przynajmniej jedna przesłanka wykluczająca.

Jakie są wyjątki?

Nie jest możliwe przyznanie dotacji na stworzenie miejsca pracy dla osób, które wykonują pracę na podstawie umowy o pracę, spółdzielczej umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej, lub prowadzą działalność gospodarczą w momencie złożenia wniosku o przyznanie dotacji, z wyjątkiem:

  • osób ubogich pracujących – takich, które wykonują pracę, za którą otrzymują wynagrodzenie i jednocześnie są uprawnione do korzystania z pomocy społecznej na podstawie przesłanki ubóstwo, tj. której dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej lub
  • osób z niepełnosprawnością zatrudnionych w Zakładzie Aktywności Zawodowej, lub
  • osób do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia, posiadających status osoby poszukującej pracy, bez zatrudnienia.

Jak to wyglądało w praktyce, pokazują poniższe wątpliwości jednej z grup inicjatywnych, która w trakcie inkubacji PS zwróciła się o pomoc do WOES w sprawie ustalenia statusu osób możliwych do zatrudnienia w spółdzielni socjalnej w związku z otrzymaniem dotacji:

Moja kandydatka ma 63 lata (urodzona w 1953 r.) czy może być zatrudniona w spółdzielni?

Druga osoba jest niepełnosprawna, ale posiada gospodarstwo rolne (ur. w 1985 r.).

Jeszcze jedna osoba (trzecia), jest zarejestrowana w urzędzie pracy jako poszukująca pracy. Ubezpieczyła się w KRUSIE, żeby coś tam się uzbierało na emeryturę (nie posiada gospodarstwa rolnego).

Czy taka osoba może być zatrudniona w spółdzielni?

Proszę o odpowiedź.

Po przeanalizowaniu stanu faktycznego i prawnego, WOES udzielił odpowiedzi:

Jak najbardziej te osoby mogą być zatrudnione w spółdzielni socjalnej. Osobną kwestią jest dotacja z naszego projektu (WOES):

1. Co do osoby powyżej 60 roku życia – kluczowe jest, czy ta osoba: – posiada prawo do emerytury lub pobiera emeryturę (wg załączonej tabeli, ta pani osiągnęła już wiek emerytalny) – w takim wypadku nie możemy jej wesprzeć dotacyjne w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego – jest to wykluczone. W spółdzielni zatrudniona może być, tylko bez dotacji, ponieważ osiągnęła wiek emerytalny (www.wskazniki.pl/?doc_id=290919).

2. Jeżeli jest to osoba z niepełnosprawnościami – jak najbardziej kwalifikuje się do dotacji, tylko trzeba pamiętać, że jeżeli jest ubezpieczona w KRUS-ie, to z tego ubezpieczenia będzie musiała zrezygnować po podjęciu pracy. Co do KRUS-u – jak najbardziej, taka osoba może być zatrudniona w spółdzielni, z tym, że trzeba pamiętać o tym w przypadku dotacji, że:

ważne jest, jakiej wielkości jest gospodarstwo rolne – jeżeli do 2 hektarów, kwalifikuje się do dotacji. W innym przypadku niestety musimy ja potraktować jako osobę pracującą (bo wykonuje pracę w gospodarstwie rolnym i podlega ubezpieczeniu z tego tytułu). Kwestię tę reguluje art. 2 ust. 1 pkt. 2 lit. D ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (bezrobotny – nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 i 827 oraz z 2015 r. poz. 5), o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe.

Jeżeli gospodarstwo jest większe niż 2 hektary przeliczeniowe – nie ma możliwości, żeby zakwalifikować go jako osobę nieaktywną zawodowo – bo podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu w KRUS (niezależnie od swojej woli):

ubezpieczenie z mocy ustawy istnieje niezależnie od woli osoby spełniającej warunki do podlegania temu ubezpieczeniu lub woli płatnika. Z podlegania ubezpieczeniu w trybie obowiązkowym nie można zrezygnować. W każdym zatem przypadku, gdy rolnik lub domownik spełnia wszystkie warunki do obowiązkowego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, w tym jeżeli nie podlega obowiązkowo innemu ubezpieczeniu społecznemu na mocy odrębnych przepisów (wyjątek – zob. poniżej: przypisy dotyczące prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej), staje się on ubezpieczonym z mocy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (www.krus.gov.pl/zadania- -krus/ubezpieczenie-spoleczne-rolnikow/przepisy-o-ubezpieczeniu- -spolecznym-rolnikow-cd-1).

Tylko na taką osobę – nieaktywną zawodowo – możemy ewentualnie przyznać dotację.

3. Jak najbardziej – nie ma problemu. Jeżeli na dzień przystąpienia do nas do projektu będzie osobą bezrobotną, to spełnia warunki otrzymania dotacji (później będzie musiała ta osoba po raz kolejny oświadczyć na dzień składania biznesplanu, że spełnia te kryteria oraz załączyć odpowiednie dokumenty). Pod warunkiem oczywiście, ze poza bezrobociem będzie spełniała inne kryteria (tj. bezrobocie w III profilu pomocy lub bezrobocie wraz z inną przesłanka wykluczającą (dokładny opis kryteriów w załączniku).

Istotna w procesie inkubacji była również kwestia III profilu pomocy, która zmieniała się wraz z Wytycznymi i zaleceniami Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. III profil pomocy ustalany przez Powiatowy Urząd Pracy dla osoby bezrobotnej, był jedną z przesłanek wykluczenia społecznego (zgodnie z Wytycznymi), a jednocześnie mógł być potwierdzeniem kwalifikowalności osoby do otrzymania na nią wsparcia finansowego na utworzenie miejsca pracy. W 2016 roku, na podstawie decyzji Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, urzędy pracy zaprzestały wydawania informacji o udzielonym profilu WOES. Obecnie ten problem nie występuje, ponieważ w rozumieniu zmienionych Wytycznych, posiadanie III profilu pomocy nie jest przesłanką wykluczającą.

Zakres wsparcia dotacyjnego

Dotacje i wsparcie finansowe WOES współfinansowane jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach WRPO 2014+ i dlatego w ramach tego działania nie można finansować określonych rodzajów działalności – przede wszystkim działalności rolniczej i działalności związanej z transportem drogowym towarów.

Jednorazowa bezzwrotna dotacja inwestycyjna mogła być przeznaczona na sfinansowanie wydatków niezbędnych do rozpoczęcia lub prowadzenia działalności w ramach przedsiębiorstwa społecznego, w szczególności:

  • składników majątku trwałego, wraz z kosztami dostawy (transportu), instalacji i uruchomienia;
  • wyposażenia (np. meble, garnki, lampy, drobny sprzęt AGD i RTV) wraz z kosztami dostawy (transportu), instalacji i uruchomienia;
  • kosztów prac remontowych, budowlanych i dostosowawczych, pod warunkiem, że pozostają w bezpośrednim związku z celami i realizacją przedsięwzięcia objętego dofinansowaniem;
  • aktywów obrotowych – wydatki przeznaczone na aktywa obrotowe, które będą podstawą procesu produkcyjnego lub będą miały podlegać dalszemu obrotowi (np. sprzedaży). Aktywa obrotowe mogą stanowić maksymalnie 20% wartości dofinansowania;
  • zakupu wartości niematerialnych i prawnych;
  • środków transportu bezpośrednio związanych z celem realizowanego przedsięwzięcia;
  • utworzenia strony internetowej.

Zakup używanych środków trwałych był możliwy pod warunkiem, że:

  • środek trwały posiada właściwości techniczne niezbędne do realizacji przedsięwzięcia objętego dofinansowaniem oraz spełnia obowiązujące normy i standardy;
  • cena środka trwałego nie przekracza wartości rynkowej, określonej na dzień zakupu i jest niższa od ceny nowego środka trwałego;
  • w okresie 7 lat poprzedzających zakupienie przez Beneficjenta pomocy (w przypadku nieruchomości 10 lat) środek trwały nie został zakupiony z wykorzystaniem środków publicznych krajowych lub pochodzących z funduszy Unii Europejskiej; oświadczenie takie musi być podpisane przez zbywcę/sprzedającego.

Zabezpieczenie dotacji

Kontrowersyjną sprawą jest zabezpieczenie dotacji i prawidłowego wykonania umowy o utworzenie miejsc pracy w przedsiębiorstwie społecznym. Nie wszystkie OWES wymagają dodatkowego zabezpieczenia poza wekslem przedsiębiorstwa społecznego. W przypadku WOES wymagane jest dodatkowe zabezpieczenie prawidłowego wydatkowania dotacji i odpowiedniego wykonania umowy o udzielenie dotacji, dlatego, że są to środki publiczne, stąd należy dochować najwyższej staranności przy ich wydatkowaniu. Poza tym doświadczenie WOES pokazuje, że jeżeli wnoszone jest dodatkowe zabezpieczenie dotacji, wydatnie wzrasta motywacja grupy inicjatywnej/przedsiębiorstwa społecznego do rozwoju działalności i poważnego podejścia do zadania, jakim jest utworzenie i utrzymanie miejsc pracy w przedsiębiorstwie społecznym dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. WOES zdaje sobie sprawę, że zadanie to nie jest łatwe.

Umowa o udzielenie wsparcia finansowego (dotacji) zawiera kilka podstawowych warunków do wykonania, w szczególności:

Prawidłowe wykonanie umowy i wydanie dotacji.

Utworzenie trwałych i stabilnych miejsc pracy w przedsiębiorstwie społecznym dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym bądź ubóstwem (zgodnie z Regulaminem udzielania wsparcia finansowego), tj. a takich, które będą obsadzone przez co najmniej 12 miesięcy, a w przypadku otrzymywania wsparcia pomostowego w formie finansowej – co najmniej 6 miesięcy po zakończeniu pobierania tego wsparcia finansowego.

Okres ten liczy się od dnia utworzenia ostatniego z miejsc pracy przewidzianych do dofinansowania.

Okres ten podlega wydłużeniu w przypadku przerw w zatrudnieniu.

W tym czasie zakończenie stosunku pracy z osobą zatrudnioną na nowo utworzonym miejscu pracy może nastąpić wyłącznie z przyczyn leżących po stronie pracownika.

Utrzymanie statusu przedsiębiorstwa społecznego przez co najmniej 12 miesięcy od dnia spełnienia wszystkich warunków (kryteriów przedsiębiorstwa społecznego).

Zrealizowanie inwestycji zgodnie z biznesplanem przedsiębiorstwa społecznego oraz przepisami prawa.

Zatem w przypadku podpisania Umowy o udzielenie dotacji przedsiębiorstwo społeczne zobowiązane jest do wniesienia zabezpieczenia w formie weksla in blanco wraz z deklaracją wekslową oraz (do wyboru):

  1. Poręczenia wniesione przez:
    - osoby prawne,
    - jednostki samorządu terytorialnego,
    - fundusz poręczeń,
    - osoby fizyczne, 2. Weksel z poręczeniem wekslowym (aval);
  2. Gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa;
  3. Zastaw na prawach lub rzeczach;
  4. Hipoteka;
  5. Blokada rachunku bankowego;
  6. Akt notarialny o dobrowolnym poddaniu się egzekucji.

Co do zasady, dodatkowe zabezpieczenie dotacji musi wynosić nie mniej niż 150% wartości dotacji. Ważną zasadą WOES było również to, że środki z dotacji WOES wydatkować należało tylko w formie bezgotówkowej, tj. poprzez płatność przelewem bądź kartą. W wyjątkowej sytuacji, kiedy nie było takiej możliwości, należało zrefundować zapłaconą w gotówce kwotę osobie płacącej za pomocą przelewu. Należy przy tym pamiętać, że zgodnie z prawem, płatności gotówkowe dokonywane przez przedsiębiorców nie mogą być większe niż 15 tysięcy zł.

Trwałość miejsca pracy

Proces inkubacji i wsparcia finansowego ukierunkowany jest w szczególności na utworzenie trwałych i stabilnych miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych. Przez takie miejsce pracy w nowym przedsiębiorstwie społecznym rozumie się miejsce pracy zajmowane przez osobę zagrożoną wykluczeniem społecznym lub ubóstwem na podstawie umowy o pracę, spółdzielczej umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej, istniejące nieprzerwanie co najmniej przez minimum 12 miesięcy od dnia przyznania dotacji lub utworzenia nowego stanowiska pracy, o ile ten termin jest późniejszy niż termin przyznania dotacji, a w przypadku przedłużenia wsparcia pomostowego w formie finansowej powyżej 6 miesięcy lub przyznania wyłącznie wsparcia pomostowego w formie finansowej (bez dotacji) – co najmniej 6 miesięcy od zakończenia wsparcia pomostowego w formie finansowej. W tym czasie zakończenie stosunku pracy z osobą zatrudnioną na nowo utworzonym miejscu pracy może nastąpić wyłącznie z przyczyn leżących po stronie pracownika.

Podobnie w istniejącym przedsiębiorstwie, z tą ważną różnicą, że wymiar czasu pracy zatrudnionej osoby zagrożonej wykluczeniem społecznym musi wynosić co najmniej pełen etat, a także, że nie ma możliwości zatrudnienia na umowy cywilnoprawne (umowa zlecenia, umowa o dzieło), a podstawą zatrudnienia musi być umowa o pracę bądź spółdzielcza umowa o pracę.

W przypadku WOES, wszystkie miejsca pracy utworzone w ramach działań inkubacyjnych i dotacyjnych, były miejscami pracy na podstawie umowy o pracę albo spółdzielczej umowy o pracę.

Podatek od towarów i usług – sposób rozliczenia dotacji

W związku ze zmieniającym się otoczeniem prawnym inkubacji, istotna stała się sprawa podatku VAT przy dotacjach (podatek od towarów i usług). Brak jest bowiem jednoznacznej definicji, kiedy dotacja jest rozliczana netto, a kiedy brutto, a organy centralne przedstawiają w tej sprawie różne stanowiska (stanowisko Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju z 13 czerwca 2018 czerwca (DZF-I.7640.2.2018.MKa), z dnia 20 kwietnia 2018 roku oraz z dnia 3 stycznia 2018 roku (DZF-IV.7620.112.2017.DS).

W przypadku WOES w skrócie sprawa przedstawia się następująco: w każdym przypadku, gdy uczestnik ma prawną możliwość odzyskania VAT, kwota tego podatku nie jest kosztem kwalifikowanym przez WOES. W takim przypadku wydatek ponoszony jest netto i nie jest kwalifikowany przez OWES, a beneficjent ostateczny – jeżeli taka jest jego wola – może wystąpić do organów administracji skarbowej (naczelnik właściwego urzędu skarbowego) o zwrot należnego podatku VAT, będzie się to jednak działo już poza rozliczeniami z OWES i nie wpływa na maksymalną wysokość dotacji określoną w Wytycznych CT9 w odniesieniu do konkretnego beneficjenta ostatecznego (sześciokrotność średniego wynagrodzenia na jedną osobę i sześćdziesięciokrotność średniego wynagrodzenia na jeden podmiot).

Wsparcie pomostowe finansowe

Wraz z dotacjami na utworzenie nowych miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych, udzielane jest wsparcie pomostowe określone w Wytycznych CT9. Wsparcie pomostowe udzielane jest na pokrycie obligatoryjnych opłat związanych z rozpoczęciem i prowadzeniem działalności przedsiębiorstwa społecznego, na podstawie Katalogu rodzaju kosztów dopuszczonych do finansowania. Wypłacane jest w miesięcznych transzach, na podstawie uzasadnionego Wniosku przedsiębiorstwa społecznego. Katalog kosztów w ramach wsparcia pomostowego zawiera:

Nazwa kosztu

  1. Obowiązkowe składki na ubezpieczenie społeczne od osób, na które zostało przyznane wsparcie pomostowe: a) po stronie pracodawcy (emerytalne, rentowe, wypadkowe, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych), b) po stronie pracownika (emerytalne, rentowe, chorobowe).
  2. Podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne od w/w osób.
  3. Inne koszty pracodawcy ponoszone w związku z funkcjonowaniem nowego miejsca pracy (utworzonego w nowym przedsiębiorstwie społecznym dla osób, o których mowa § 1 ust. 3 Regulaminu udzielania bezzwrotnego wsparcia finansowego na utworzenie nowego miejsca pracy w nowych lub istniejących przedsiębiorstwach społecznych bądź w podmiotach ekonomii społecznej, pod warunkiem przekształcenia tych podmiotów w przedsiębiorstwo społeczne), w tym w szczególności koszty obowiązkowych badań lekarskich, obowiązkowych szkoleń bhp, koszty zakupu odzieży ochronnej i obuwia roboczego oraz inne koszty ochrony pracy (jeżeli prawo nakłada obowiązek posiadania ich na danym stanowisku pracy) oraz inne związane z kosztami pracy.
  4. Koszty administracyjne, w tym:
    a) opłaty za wynajem/dzierżawę pomieszczeń w części bezpośrednio wykorzystywanej do prowadzenia działalności gospodarczej, b) podatek od nieruchomości i inne wymagane prawem daniny publiczne (np. abonament radiowo-telewizyjny).
  5. Koszty eksploatacji pomieszczeń wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej:
    a) opłaty za energię elektryczną, b) opłaty za ogrzewanie (energia cieplna, gaz, olej opałowy, inne paliwa stałe i płynne), c) opłaty za wodę i ścieki, d) koszty wywozu odpadów i nieczystości, e) inne.
  6. Koszty najmu, dzierżawy lub leasingu maszyn i urządzeń oraz pomieszczeń wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej.
  7. Koszty usług telekomunikacyjnych i teleinformatycznych (telefon, internet, naprawy).
  8. Koszty ubezpieczeń związanych z działalnością gospodarczą: a) OC oraz majątkowe, w tym ubezpieczenie OC pojazdów, b) NNW pracowników, c) inne.
  9. Koszty materiałów biurowych i piśmiennych, w tym tusze i tonery do drukarek, urządzeń wielofunkcyjnych będących własnością spółdzielni, ujętych w ewidencji przedsiębiorstwa.
  10. Koszty obsługi (napraw, konserwacji oraz zakupów materiałów służących naprawie (eksploatacyjnych)) składników majątku trwałego, ujętych w ewidencji przedsiębiorstwa.
  11. Koszty obsługi księgowej i inne usługi związane z prowadzeniem działalności.
  12. Koszty opłat pocztowych i kurierskich.
  13. Koszty materiałów promocyjno-informacyjnych (poza pakietem marketingowym OWES).
  14. Inne: a) wynikające ze specyfiki rodzaju działalności gospodarczej (np. raty leasingowe, paliwo, abonament RTV, opłaty do ZAiKS, opłaty za utylizację odpadów medycznych, opłaty za koncesje, pozwolenia), b) służące bezpośrednio prowadzeniu działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo społeczne.

Wydatki w ramach wsparcia pomostowego nie mogą pokrywać się z wydatkami zakwalifikowanymi do dofinansowania w ramach bezzwrotnego wsparcia finansowego na utworzenie nowego miejsca pracy w nowych lub istniejących przedsiębiorstwach społecznych bądź w podmiotach ekonomii społecznej, pod warunkiem przekształcenia tych podmiotów w przedsiębiorstwo społeczne.

Jednocześnie wsparcie pomostowe w formie finansowej:

  1. Jest świadczone przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy od dnia przyznania dotacji lub utworzenia stanowiska pracy, o ile termin utworzenia miejsca pracy jest późniejszy niż termin przyznania dotacji, może być przedłużone nie dłużej jednak niż do 12 miesięcy, z zachowaniem łącznie poniższych zasad trwałości:
    - zapewnienia trwałości utworzonych miejsc pracy. Okres trwałości wynosi co najmniej 12 miesięcy, od dnia przyznania dotacji lub utworzenia stanowiska pracy, o ile termin utworzenia miejsca pracy jest późniejszy niż termin przyznania dotacji, a w przypadku przedłużenia wsparcia pomostowego w formie finansowej powyżej 6 miesięcy lub przyznania wyłącznie wsparcia pomostowego w formie finansowej (bez dotacji) – co najmniej 6 miesięcy od zakończenia wsparcia pomostowego w formie finansowej. W tym czasie zakończenie stosunku pracy z osobą zatrudnioną na nowo utworzonym miejscu pracy może nastąpić wyłącznie z przyczyn leżących po stronie pracownika oraz
    - zapewnienia trwałości przedsiębiorstwa społecznego tj. spełnienie łącznie wszystkich cech przedsiębiorstwa społecznego, o których mowa w rozdziale 3 pkt 26 Wytycznych Ministra Rozwoju i Finansów w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju regionalnego na lata 2014-2020, przez okres, o którym mowa w lit. a.
  2. Jest przyznawane miesięcznie w wysokości niezbędnej do sfinansowania podstawowych kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa społecznego, jednak nie większej niż zwielokrotniona o liczbę utworzonych miejsc pracy kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę w rozumieniu przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
  3. Przysługuje wyłącznie na miejsce pracy utworzone w oparciu o stosunek pracy powstały na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę.

Etapy dotacji

Kontakt z WOES:

  • telefonicznie,
  • drogą mailową,
  • osobiście w biurze WOES w Koninie przy ulicy 3 Maja 26.

Zaplanowanie spotkania z animatorem lub doradcą kluczowym WOES, który odpowie na wszystkie pytania i zaproponuje dalsze wsparcie. Usługi WOES są bezpłatne.

Jak wygląda procedura wsparcia inkubacyjnego i dotacyjnego?

  • Pierwszy kontakt z WOES – umówienie spotkania z animatorem lub doradcą kluczowym;
  • Spotkanie z doradcą kluczowym lub animatorem WOES – włączenie do projektu (wypełnienie i złożenie Formularza zgłoszeniowego do projektu) oraz ustalenie Indywidulanej ścieżki wsparcia. W przypadku osób prawnych – dodatkowo wypełnienie Karty monitoringu oraz zawarcie umowy na wsparcie;
  • Usługi animacyjne dla grupy inicjatywnej oraz usługi doradcze – budowanie grupy i założeń przedsiębiorstwa;
  • Złożenie Formularza rekrutacyjnego do wsparcia inkubacyjnego i dotacyjnego, wraz z wymaganymi załącznikami, w tym opisem planowanego przedsięwzięcia;
  • Ocena formalna Formularza rekrutacyjnego;
  • Ocena Formularza rekrutacyjnego przez dwóch niezależnych ekspertów – należy uzyskać min. 60 na 100 punktów od każdego z oceniających – kryteria oceny oraz szczegóły procesu rekrutacji znajdują się w Regulaminie rekrutacji dostępnym na stronie www.woes.pl w zakładce „dotacje – dokumenty do pobrania”;
  • Spotkanie z Komisją Rekrutacyjną do części inkubacyjnej i dotacyjnej – należy uzyskać min. 60 na 100 punktów w wyniku rozmowy z Komisją – kryteria oceny oraz szczegóły procesu rekrutacji znajdują się w Regulaminie rekrutacji dostępnym na stronie www.woes.pl w zakładce „dotacje – dokumenty do pobrania”.
  • Decyzja o przystąpieniu do ścieżki inkubacyjnej i dotacyjnej;
  • Szkolenia w zakresie tworzenia i przedsiębiorstwa społecznego i pracy w nim, w tym z tworzenia biznesplanu, takie jak:
    — Wprowadzenie do ekonomii społecznej,
    — Źródła finansowania przedsiębiorstwa,
    — Zamówienia społecznie odpowiedzialne,
    — Biznesplan prowadzenia działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa społecznego,
    — Marketing i promocja przedsiębiorstwa społecznego,
    — Bezpieczne i dobre warunki pracy w przedsiębiorstwie społecznym,
    — Dobre praktyki
    – warsztaty z praktykami prowadzącymi przedsiębiorstwa społeczne,
  • Szkolenia integracyjne i motywacyjne dla przyszłych pracowników przedsiębiorstwa społecznego;
  • Szkolenia zawodowe – zgodnie z indywidualną ścieżką wsparcia;
  • Doradztwo w zakresie pisania Biznesplanu przedsiębiorstwa społecznego;
  • Złożenie Wniosku o dotację inwestycyjną wraz z załącznikami (biznesplan i inne);
  • Ocena formalna Wniosku o dotację;
  • Ocena merytoryczna Wniosku przez Komisję Oceny Wniosków;
  • Decyzja o przyznaniu środków dla przedsiębiorstwa społecznego; ƣƣ Rejestracja przedsiębiorstwa w Krajowym Rejestrze Sądowym (istnieje możliwość rejestracji PS w Krajowym Rejestrze Sądowym przed uzyskaniem decyzji o przyznaniu środków, jednakże w takim wypadku grupa inicjatywna robi to na własną odpowiedzialność);
  • Podpisanie Umowy na wsparcie i wniesienie zabezpieczenia dotacji;
  • Wypłata pierwszej transzy wartości dotacji inwestycyjnej (co do zasady 80% wartości dotacji, druga transza zostanie wypłacona po rozliczeniu wydatkowania 75% pierwszej transzy);
  • Inwestycja i zatrudnianie pracowników (nie krócej niż 12 miesięcy);
  • Wypłata wsparcia pomostowego finansowego podstawowego i rozszerzonego ƣƣ Działalność określona w biznesplanie (nie krócej niż 12 miesięcy);
  • Kontrola, monitoring i rozliczenie wsparcia;
  • Dalszy rozwój przedsiębiorstwa społecznego.

Podsumowanie

Od końca 2015 roku do połowy roku 2018 prowadzono intensywne działania inkubacyjne Wielkopolskiego Ośrodka Ekonomii Społecznej. Udzielono łącznie 196 dotacji w średniej wysokości 24 tysięcy zł na jedno miejsce pracy, przy czym WOES nie udziela dotacji osobom prywatnym, a wyłącznie przedsiębiorstwom społecznym – podmiotom zarejestrowanym w KRS (spółdzielniom socjalnym, stowarzyszeniom, fundacjom, spółkom non profit). Łącznie w ramach działania inkubacyjnego i dotacyjnego utworzono do czerwca 2018 roku 247 nowych miejsc pracy dla osób wskazanych w definicji PS (należy przy tym pamiętać, że definicja PS ulegała zmianom), z czego 241 dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Na 247 nowych miejscach pracy utworzonych w PS w wyniku inkubacji i wsparcia dotacyjnego zostało zatrudnionych za pierwszym razem (pierwsze zatrudnienie, zdarzają się bowiem sytuacje niezależne od WOES, np. śmierć osoby zatrudnionej) 138 kobiet i 109 mężczyzn. Należy jednak zaznaczyć, że wsparcie inkubacyjne i dotacyjne OWES skierowane jest na tworzenie nowych miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych, z czego dotacje przeznaczone są wyłącznie na tworzenie nowych miejsc pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, posiadających dodatkową przesłankę wykluczającą. W nowych przedsiębiorstwach społecznych utworzono łącznie 151 nowych miejsc pracy. W istniejących przedsiębiorstwach społecznych utworzono łącznie 93 miejsca pracy.

Wszystkie miejsca pracy utworzone w przedsiębiorstwach społecznych obsadzone są w oparciu o umowę o pracę bądź spółdzielczą umowę o pracę (w przypadkach przewidzianych ustawą Prawo spółdzielcze i ustawą o spółdzielniach socjalnych), a w związku ze zmianą Wytycznych w zakresie włączenia społecznego, OWES udzielał od 2017 roku również wsparcia pomostowego dla istniejących przedsiębiorstw społecznych.

Status uczestników projektu na rynku pracy badany był na każdym z etapów wsparcia, jednakże, zgodnie z obowiązującymi regulacjami, do systemu teleinformatycznego SL podawany był on w momencie przystąpienia do projektu. Należy przy tym pamiętać, że zgodnie z pismem Ministerstwa Rozwoju z 23 czerwca 2016 roku (ES_2016-07-08_08-01-48; DZF. VI.8510.60.2016.ABu.1; w załączeniu): Projekty OWES są projektami wieloletnimi o bardzo zróżnicowanym zakresie wsparcia. Dana osoba może początkowo być objęta usługami animacyjnymi zachęcającymi do utworzenia podmiotu ekonomii społecznej, a dopiero potem stać się klientem usług inkubacyjnych. Może być także odwrotnie: dana osoba może być wspierana jako pracownik przedsiębiorstwa społecznego w ramach usług biznesowych, a w sytuacji gdy utraci pracę stać się odbiorcą usług inkubacyjnych. Dlatego nie powinna decydować data przystąpienia do projektu. W celu dopasowania form wsparcia status osoby powinien być na bieżąco weryfikowany przez OWES.

Jak wskazano powyżej, dotacje udzielane były podmiotom na tworzenie nowych miejsc pracy dla osób wskazanych w definicji przedsiębiorstwa społecznego. W przypadku WOES zawsze są to osoby niepracujące (bezrobotne w szerokim rozumieniu definicji), z nielicznymi wyjątkami przewidzianymi w Wytycznych, posiadające co najmniej jedną dodatkową przesłankę wykluczenia społecznego lub ubóstwa, zgodnie z Wytycznymi. Najczęstszą grupą osób objętą wsparciem dotacyjnym są osoby bezrobotne posiadające III profil pomocy (dodatkowa przesłanka wykluczająca) oraz osoby bezrobotne z niepełnosprawnością znaczną bądź umiarkowaną. Spośród dodatkowych przesłanek wykluczających (innych niż wskazanych powyżej), najczęstszymi były: długotrwałe bezrobocie, wsparcie ośrodka pomocy społecznej czy bezdomność. Były również sporo sytuacji, w których osoba objęta wsparciem spełniała klika dodatkowych przesłanek wykluczających.

Wszystkie osoby objęte działaniem inkubacyjnym i dotacyjnym WOES otrzymały zindywidualizowane wsparcie, mające na celu utworzenie trwałych i stabilnych miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych. W przypadku WOES, wsparcie to polega między innymi na doradztwie, doradztwie specjalistycznym, doradztwie psychologicznym i zawodowym, szkoleniach specjalistycznych oraz szkoleniach motywacyjno- -integrujących, wizytach studyjnych, mentoringu/tutoringu, szkoleniach zawodowych, reagowaniu na sytuacje kryzysowe, wsparciu w tworzeniu biznesplanu i jego wdrażaniu oraz monitorowaniu postępów i statusu przedsiębiorstwa społecznego.

Elpidia

Spółdzielnia Socjalna Elpidia powstała w 2017 roku. Świadczy kompleksowe usługi remontowo-budowlane na terenie Konina i okolicznych powiatów. Oferuje realizację prac budowlanych, wyburzanie i stawianie budynków oraz prace wykończeniowe, w tym: murowanie ścian i ogrodzeń domów, tynkowanie ścian, robienie wylewek, posadzek oraz stropów zbrojonych i niezbrojonych, malowanie, szpachlowanie, gipsowanie, zakładanie glazury i terakoty, jak również instalowanie armatury łazienkowej i kuchennej.

Założycielami spółdzielni są Kościół Zielonoświątkowy „Chrystus Dla Wszystkich” w Koninie i Akcja Humanitarna „Życie” Oddział Konin. Inicjatorem powołania przy wsparciu tych dwóch organizacji Spółdzielni Socjalnej był pastor Zbigniew Kalinowski, osoba mająca doświadczenie w pracy osobami w trudnej sytuacji życiowej. Takie osoby znalazły zatrudnienie w spółdzielni – to przede wszystkim osoby bezdomne. Praca ma być dla nich szansą na wyjście z bezdomności i nowy start. W tym kontekście nazwa spółdzielni wydaje się być nieprzypadkowa – słowo „elpidia” oznacza bowiem w języku greckim „nadzieję”.

www.elpidia.spoldzielnie.org

3. MARKETING W PRZEDSIĘBIORSTWACH SPOŁECZNYCH

Tekst: Emilia Wasielewska

Uruchom lektora:
Rozmiar czcionki: A | A+ | A++   Kontrast: Tryb kontrastu Wysoki Tryb standardowy Standardowy

Wiele przedsiębiorstw społecznych nie realizuje w pełni swojego potencjału. Z powodu negatywnych konotacji wyrazu „marketing”, część podmiotów funkcjonujących poza obszarem stricte komercyjnym często wręcz rezygnuje z działań marketingowych, traktując tę sferę aktywności (w najlepszym razie) jako pozbawioną większego wpływu na realizację celów statutowych. Dotyczy to szczególnie przedsiębiorstw społecznych funkcjonujących przy jednostkach samorządu terytorialnego i pracujących głównie na ich zlecenie. Dla wielu z nich, charakter własnej misji oraz to, że pracują na rzecz gminy nie wymaga „dopowiedzenia” w postaci marketingu, dla pozostałych pewną barierą jest przekonanie o niemoralnym charakterze takich działań. Oba te poglądy można uznać za mało rozsądne i hamujące rozwój przedsiębiorstwa.

Nie taki zły, jak go malują

W powszechnym mniemaniu, marketing jest formą promocji przedsiębiorstwa i jego oferty. Rzeczywistość jest jednak bardziej złożona; od nieco już archaicznej koncepcji marketing-mix (inaczej 4 P czyli z ang.: product, price, place, promotion), stworzonej przez Philipa Kotlera w latach 80 ubiegłego wieku aż po obecnie obowiązującą formułę 4C, zakres funkcjonowania tego pojęcia jest znacznie szerszy. Aktualnie, trudno postrzegać marketing inaczej niż swoistą działalność organizacyjno-komunikacyjną organizacji. Współczesne przedsiębiorstwo, żeby sprawnie funkcjonować, musi stosować przynajmniej elementy marketingu. Przemawia za tym choćby rozwinięcie skrótu 4C, które definiuje zadania i strategie przedsiębiorstw (również tych społecznych).

Solidne podstawy

Koncepcja, stworzona przez Roberta Lauterborna, zakłada ścisłą współpracę przedsiębiorstwa z zewnętrznymi grupami odniesienia (w tym klientem) i kreowanie dla nich możliwie najbardziej atrakcyjnej wartości dodanej. Odpowiadają za to 4 filary, nazywane po prostu „C”, od inicjału angielskiej nazwy, jaką reprezentują. Większość z nich nie jest kojarzona z „czystym” marketingiem i bywa lekceważona, szczególnie w tych instytucjach, dla których zysk z działalności komercyjnej nie jest głównym celem. Określenie „filar” jest celną metaforą – podobnie jak w przypadku np. stołu czy mostu, żadna z podpór nie powinna być na innym poziomie niż pozostałe, a pominięcie którejkolwiek w procesie konstrukcji grozi zawaleniem całości.

Wewnętrzna moc

„Corporation” oznacza po prostu firmę lub instytucję. W przypadku podmiotów ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorstw społecznych ten aspekt jest szczególnie istotny, ponieważ zakłada zarządzanie grupami pracowników, stosunkami z konkurencją czy odbiorcami. Amerykański autor założył, że odniesienie sukcesu rynkowego (niekoniecznie w wymiarze komercyjnym) jest niemożliwe bez właściwego zaprojektowania struktury wewnętrznej. Ma to zarówno znaczenie operacyjne (np. czytelny podział ról wpływa pozytywnie na efektywność), jak i wizerunkowe. Dla przykładu, Spółdzielnia Socjalna Razem do Sukcesu na swojej stronie internetowej publikuje szczegółowe informacje o tym, w jakim celu powstała, kogo zatrudnia, jakie świadczy usługi, itd. Trudno oprzeć się wrażeniu, że sukces tego przedsiębiorstwa społecznego ma swoje źródła zarówno w przemyślanej i atrakcyjnej ofercie usług, jak i ważnemu celowi, jaki realizuje swoimi działaniami (aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami i zagrożonych wykluczeniem). Z perspektywy czasu można uznać, że ten organizacyjny składnik marketingu zapewnia trwałą przewagę konkurencyjną firmie – gdyby bilans pomiędzy realizacją celów komercyjnych i finansowych został zachwiany, wyniki spółdzielni byłyby zapewne o wiele mniej imponujące.

Unikatowa wartość produktu

„Commodity” (ang. towar) wyraża tę część strategii firmy, która wyraża się w tworzeniu produktu czy też usługi, jego pozycjonowaniu na rynku, konkurencyjności czy innowacyjności. Dla przedsiębiorstw społecznych bardzo istotne jest, aby wyraźnie oddzielić od siebie sferę funkcjonalną i emocjonalną własnej oferty. Stara marketingowa reguła mówi, że klienci nie kupują produktów lub usług, tylko kryjącą się za nimi wartość w postaci rozwiązania określonych problemów (w aptece nabywamy obietnicę zdrowia, a nie same tabletki). W przypadku oddolnych inicjatyw, o wartości oferowanych dóbr decyduje ładunek emocjonalny, jaki z sobą niosą. Ciekawym przykładem jest Spółdzielnia Socjalna Blues Hostel z Konina która świadczy usługi noclegowe w małym, butikowym hostelu, którego wystrój i klimat utrzymany jest w konwencji muzycznej. Wszystkie pomieszczenia zostały zaprojektowane tak, by były dostępne dla osób z niepełnosprawnością ruchową, w tym dla poruszających się na wózkach klientów jak i pracowników hostelu. Komunikacja marketingowa spółdzielni koncertuje się na wyjątkowości designu wnętrz – we wnętrzach odnaleźć można zdjęcia – fototapety z wielu wydarzeń muzycznych, które miały miejsce w Koninie, w tym z festiwalu Blusesonalia. Ten leitmotiv (powracający motyw) komunikacji został wybrany nieprzypadkowo, współzałożycielami spółdzielni było Stowarzyszenie InArt, które organizuje m.in. Bluesonalia. Tym samym, Blues Hostel wytworzył unikatową wartość dodaną, stając się istotnym elementem oferty turystycznej miasta. Podkreślając wyjątkowość wnętrz, sąsiedztwa i wyposażenia, tworzy dla swoich potencjalnych gości atrakcyjną wartość emocjonalną – możliwość obcowania z muzyką i łączenie tych przeżyć z ważnym społecznie celem (aktywizacja osób z niepełnosprawnością ruchową i walka z wykluczeniem społecznym). Warto w tym miejscu zauważyć, że przedsiębiorstwa społeczne, które nie dbają o emocjonalną stronę swojej oferty, z reguły nie odnoszą sukcesu na rynku.

Innym ciekawym przykładem, również z rynku usług hotelarskich jest Spółdzielnia Socjalna Ofka z Cieszyna, która świadczy usługi noclegowe w małym, butikowym hostelu „8 pokoi”. Komunikacja marketingowa przedsiębiorstwa koncentruje się na wyjątkowości designu wnętrz oraz mebli. Wszystkie zostały zaprojektowane przez jednego z najsławniejszych polskich twórców, Tomka Rygalika. Ten leitmotiv komunikacji został wybrany nieprzypadkowo; hostel ma siedzibę w bezpośrednim sąsiedztwie jednego z najbardziej aktywnych centrum designu w Polsce.

Kiedy koszt jest atutem

„Cost” wiąże się nie tylko z tytułowym kosztem (produktu dla klienta, zakupu komponentów, itd.), ale również np. obciążeniem środowiskowym. Jest oczywiste, że konsument chętniej wesprze inicjatywę, która nie wymaga zaangażowania poważnych środków. Mimo tego, częstym błędem komunikacyjnym zaangażowanych społecznie firm jest wskazywanie bardzo odległych celów. Fundacje, zbierające środki na rzecz np. chorych dzieci, często podają bardzo wysokie kwoty planowanej zbiórki, co skutecznie odstrasza sponsorów („co zmieni moje 50 złotych, jeśli trzeba zebrać milion”).

Przedsiębiorstwa społeczne są niejako z definicji zobowiązane do optymalizacji kosztów – tak finansowych, jak i środowiskowych. Z tego powodu, w państwach o wysokiej świadomości ekologicznej ogromną popularnością cieszą się te podmioty, które pośrednio lub bezpośrednio redukują eksploatację surowców naturalnych, emisję szkodliwych substancji, itd.

Spółdzielnia Socjalna Kupujesz Darujesz Pomagasz w ramach działalności prowadzi sklep używanymi rzeczami, wpisując się niejako w koncepcję Zero Waste. W sklepie stacjonarnym, jak i na platformach internetowych można znaleźć zarówno ubrania, rowery i meble czy książki i naczynia. Wszystko co się w nim znajduje, to uratowane odpady, które po drobnych naprawach mogą znaleźć nowych właścicieli. Każdy może przyjść do sklepu i zostawić już niepotrzebne, ale nadal użyteczne przedmioty dla innych lub kupić coś dla siebie. Kupujesz Darujesz Pomagasz to pośrednik w dzieleniu się z innymi ale i pomaganiu innym, cały dochód ze sprzedaży jest przekazywany na działania statutowe spółdzielni. Sklep odwiedza coraz więcej klientów, nie tylko tych słabiej uposażonych, ale i tych zainteresowanych przedłużaniem żywotności urządzeń, a tym samym wpływaniem na polepszanie stanu środowiska naturalnego.

Spółdzielnia Socjalna Śliwkowa Lipowa uczyniło z zarządzania kosztami prawdziwe perpetuum mobile. Celem przedsiębiorstwa jest rekultywacja tradycyjnych sadów i odtwarzanie zagrożonych wyginięciem dawnych gatunków drzew owocowych. Fundusze zbierane poprzez działalność cateringową, oświatową, kulturalną, rękodzielniczą i in. przeznaczane są na zakup sadzonek, odkup drzew i pielęgnację sadów. Zebrane w nich owoce są wykorzystywane w gastronomicznej części usług spółdzielni. Tym samym, każda wydana złotówka „pracuje” kilka razy, przyczyniając się do realizacji celów społecznych, biznesowych czy środowiskowych. Jakkolwiek dziwnie by to nie brzmiało, w przypadku tej inicjatywy właśnie zarządzanie kosztami jest najlepiej rozwiniętą dziedziną marketingu.

Warto rozmawiać

„Communication” odpowiada zarządzaniu relacjami z ludźmi i instytucjami oraz przepływem informacji. Dotyczy to oczywiście szeroko rozumianej promocji i jej nośników (ulotki, strony internetowe, plakaty, katalogi, etc.) czyli tego, co większość odbiorców rozumie pod pojęciem „marketing”. Należy jednak podkreślić, że nie jest to jednak ani jedyny, ani najważniejszy składnik komunikacji jako takiej.

Według Paula Watzlawicka, sławnego psychologa, każde zachowanie człowieka buduje przekaz na jego temat. Tym samym, akt komunikacji zachodzi także wtedy, kiedy dana osoba się nie wypowiada. Ta reguła dotyczy również firm – ich zachowanie i wygląd są takimi samymi nośnikami informacji, jak np. tekst na stronie internetowej czy posty w social mediach. Oznacza to, że przedsiębiorstwa społeczne, jeśli poważnie myślą o sukcesie, muszą zadbać o każdy element swojego wizerunku – od tekstów, przez materiały promocyjne aż po ubiór pracowników, wygląd samochodów, oznakowanie budynków, itd. Poza strefą wizualną, kluczowa jest także ta proceduralna, związana np. z obsługą klienta czy pozyskiwaniem sponsorów.

Przed marketingiem nie można uciec

Marketing w obecnym kształcie stanowi sztukę organizowania firmy oraz jej komunikacji w spójny, zrozumiały i atrakcyjny sposób. W przypadku przedsiębiorstw społecznych widać wyraźnie pewien paradoks; mimo powszechnego przekonania o braku celowości w inwestowaniu w marketing, to właśnie on decyduje o rynkowym być-albo-nie-być takiego podmiotu. Co więcej, powyższe przykłady wykorzystania marketingowej formuły 4C pokazują jasno, że marketingu, wbrew obiegowej opinii, nie da się nie robić – absolutnie każdy uczestnik gry rynkowej, chcąc nie chcąc, tworzy jakieś założenia strategiczne, struktury organizacyjne i coś komunikuje – pozostaje tylko kwestia jak dobrze (lub źle) to robi. Warto więc odrzucić złe skojarzenia i zwyczaje, redefiniując (lub tworząc od podstaw) swoją marketingową strategię, ponieważ współczesne przedsiębiorstwo, aby mogło sprawnie funkcjonować musi stosować marketing. Jak to robić?

Wdrażanie kampanii reklamowej

Jak zostało już udowodnione, przemyślane działania marketingowe to w dzisiejszych czasach podstawa. Dobra reklama powinna być nie tylko efektowna i uniwersalna, ale przede wszystkim skuteczna. Niestety nie ma jednego uniwersalnego zestawu narzędzi promocyjnych dla podmiotów ekonomii społecznych. Każda organizacja, każde przedsiębiorstwo musi testować i wybrać te najlepiej dopasowane do własnego budżetu, prowadzonej działalności jak i uwarunkowań lokalnych, regionalnych, krajowych czy także tych globalnych.

Wdrażanie kampanii reklamowej powinno odbywać się według wcześniej opracowanego schematu działań. Dlatego na początek warto określić:

  • cel kampanii (wizerunkowy, sprzedażowy, trafficowy, czyli ruch na stronie www),
  • grupy docelowe, do jakich chcemy dotrzeć,
  • treść przekazu reklamowego,
  • narzędzia reklamowe (np. ulotka, baner itp.),
  • miejsce ekspozycji reklamy,
  • czas trwania kampanii,
  • budżet reklamowy.

Po ustaleniu harmonogramu działań, pozostaje kwestia wdrożenia kampanii, a po jej zakończeniu – lub w jej trakcie – dokonanie pomiaru skuteczności.

W następnych częściach niniejszej publikacji postaram się przybliżyć zagadnienia reklamy i stosowanych narzędzi promocyjnych dzięki czemu będą one mogły być wykorzystane w budowie i w rozwoju przedsiębiorstw społecznych. Zawiera ona również wskazówki, dla tych, którzy chcieliby aktywnie uczestniczyć w tworzeniu rynku i promowaniu ekonomii społecznej.

Persona

Podstawowe mechanizmy rządzące odbiorem reklamy pozostają niezmienne. Aby przekaz marketingowy był skuteczny, musi być przestawiony odbiorcy w sposób, który do niego przemawia i pozwala wpływać na jego decyzje marketingowe. Dlatego też bardzo ważne jest zidentyfikowanie swojej grupy docelowej.

Kim jest persona?

Persona jest wzorem klienta, który odzwierciedla cechy potencjalnych klientów. Przedstawia się ją przy pomocy opisu cech, zachowań, pasji, zainteresowań, potrzeb, umiejętności czy celów życiowych.

Dlaczego persona jest tak ważna?

Dlatego, że pozwala nam poznać i zrozumieć naszego czytelnika czy klienta, a im więcej wiesz o swoim odbiorcy /kliencie tym łatwiej nawiązujesz z nim kontakt (łatwiej dokonujesz transakcji)

Co musi zawierać persona?

By zbudować personę należy odpowiedzieć na wiele pytań i zagadnień dotyczących Twoich odbiorców:
- wykształcenie,
- wykonywany zawód, stanowisko pracy, zakres obowiązków, branża, czy wielkość firmy,
- miejsce zamieszkania, miejsce pracy,
- adres,
- sytuacja rodzinna,
- krótka biografia
- życiowe motto,
- wartości którymi kieruje się w życiu,
- rys psychologiczny,
- pasje i zainteresowania,
- w jaki sposób spędza swój czas wolny i na co przeznacza swoje pieniądze,
- dlaczego ta persona interesuje się Twoimi działaniami?
- co takiego oferujesz tej personie?
- jakie problemy persony możesz rozwiązać?
- w jaki sposób komunikujesz się z personą?

Po zebraniu informacji należy pogrupować swoje persony w zależności od Twoich potrzeb, np. pod kątem przebiegu procesu zakupowego:
- inicjator,
- doradca,
- decydent,
- nabywca,
- użytkownik.

Im lepiej został poznany odbiorca, tym łatwiej buduje się z nim relacje, tym łatwiej nakłonić go do zaangażowania czy też zakupów i skorzystania z oferty. Bez względu na to czy przedsiębiorstwo społeczne kieruje usługi do konsumentów (B2C) czy też do firm (B2B) lub administracji i samorządów (B2G ) to ostatecznie kupuje człowiek. Dobre określenie jego cech ułatwi dotarcie do niego z produktem, usługą. Do budowania person można wykorzystać aplikacje online. Są to rozwiązania dedykowane osobom, które nie mają zbyt dużego doświadczenia w projektowaniu komunikacji marketingowej.

Aplikacje online

Personapp (www.personapp.io) Darmowa aplikacja w języku angielskim. Pozwala w prosty sposób stworzyć typy person, określić ich cechy, zachowania, zainteresowania i wiele innych rzeczy. Użytkownik w każdej chwili ma możliwość edycji person. Wyniki pracy można udostępnić dalej czy wydrukować.

Up Close & Persona (www.upcloseandpersona.com oraz Make My Persona www.makemypersona.com) Do darmowe aplikacje w języku angielskim, które krok po kroku każą nam odpowiadać na pytania, tak by na końcu wygenerować dla nas pełen opis persony.

Persona Format (www.wiki.fluidproject.org/display/fluid/Persona+Format) Pod tym adresem można znaleźć kilka gotowych szablonów i pomysłów na zbudowanie własnych person.

Z tradycyjnych metod najlepiej sprawdzi się kartka i długopis.

Materiały reklamowe

Kiedy klient zostanie już opisany, a jego zachowania konsumencie przeanalizowane to wiadomo, które z jego potrzeb można zaspokoić, i w jaki sposób można się z nim komunikować. Oznacza to, że czas zabrać się za przygotowanie różnych materiałów promocyjnych i reklamowych. Te można wykonać samemu, zlecić zewnętrznej agencji reklamowej czy też skorzystać z bezpłatnego doradztwa marketingowego najbliższego Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej.

Do materiałów reklamowych poligraficznych zaliczamy między innymi ulotki, plakaty, wizytówki, szyldy. Pozwalają one zaprezentować przedsiębiorstwo w sposób w pełni kontrolowany. Planując i projektując materiały warto skorzystać z rad specjalistów ds. promocji PES OWES i doradców, ponieważ dysponują oni odpowiednim doświadczeniem zawodowym w zakresie grafiki, tworzenia tekstów czy też ich użyteczności.

Wszystkie stworzone materiały reklamowe powinny spełniać 3 warunki, powinny być:
- czytelne,
- atrakcyjne,
- praktyczne.

Czytelność oznacza zarówno napisanie tekstu bez błędów, jak i zachowanie odpowiednich proporcji pomiędzy formą a treścią. Treści zawarte w ulotce, na szyldzie czy wizytówce powinny być przystępne i proste tak by każdy czytelnik/ potencjalny klient je zrozumiał. Należy unikać wyszukanego, specjalistycznego słownictwa, jak i zbyt długich opisów. Znacznie lepiej czytane są krótkie i mało rozbudowane zdania, które klarownie nadają przekaz. Równie ważny jest aspekt doboru rozmiaru, kroju jak i koloru czcionki, czyli typografia, która ma wiele swoich prawideł. Najważniejsze wśród nich są cztery poniższe:

  • Używaj wysokiego kontrastu kolorystycznego między tłem a tekstem – ułatwia to czytanie i sprawia, że wydruk jest przejrzysty i łatwy w odbiorze;
  • Łącz maksymalnie dwa kroje pisma – im więcej krojów pisma użyjesz, tym gorsza staje się czytelność projektu;
  • Unikaj zbyt ozdobnych krojów, imitujących kaligrafię lub tekst odręcznie pisany, ponieważ są mało czytelne i powodują szybkie zmęczenie wzroku;
  • Wybierając krój czcionki, pamiętaj o przeznaczeniu tekstu – nietypowa, wesoła czcionka w folderze biznesowym nie będzie świadczyła o profesjonalizmie.

Stosowanie się do powyższych zasad ułatwi klientom czytanie materiałów reklamowych i promocyjnych, a tym samym wydłuży się ich żywotność tych materiałów , bo nie zostaną od razu wyrzucone do kosza na śmieci. Dobra typografia znacząco wpływa na sukces projektu, jak mówił John Warnock jeden z założycieli Adobe System „dobra typografia to coś co każdy widzi, ale nie każdy dostrzega”. Jeśli nie wiesz jak łączyć fonty, wybierz najprostsze rozwiązania, lub skorzystaj z pomocy specjalisty OWES.

Atrakcyjność każdego materiału promocyjnego czy reklamowego można zwiększyć dzięki grafice i zdjęciom. Powszechnie wiadomo, że obraz zastępuje tysiąc słów. Oprócz zdjęć na ulotkach czy broszurach można zamieścić rysunki, tabele, wykresy które obrazują to, o czym jest mowa w tekście. Obrazy o wysokiej jakości sprawią, że ulotka zyska profesjonalny wygląd i spodoba się odbiorcom. Na atrakcyjność materiału reklamowego może także wpływać jego nietypowy kształt, np. ulotka w kształcie liścia, serca czy też nietypowe jej falcowanie (składanie). Sens drukowania ulotek o nietypowych kształtach polega na odróżnieniu się od konkurencji, wadą takiego rozwiązania jest znacznie wyższy koszt od standardowych wydruków.

Z punktu widzenia praktyczności należy odpowiednio wcześnie zaplanować projektowanie, wydruk jak i kolportaż materiałów reklamowych. Liczba wydrukowanych materiałów powinna być przemyślana, zarówno pod względem możliwości finansowych przedsiębiorstwa społecznego jak i liczby potencjalnych klientów, i zasięgu terytorialnego działań. Praktyczność oznacza również użyteczność materiału, np. wydrukowanie menu z cenami, podanie prawidłowych norm dla badań lekarskich w przypadku przedsiębiorstwa opiekuńczego (wydruki z praktycznymi zastosowaniami mają dłuższą żywotność). Oczywiście w dobie Internetu można się zastanawiać nad użytecznością materiałów poligraficznych promujących przedsiębiorstwa społeczne, ale pamiętajmy, iż nie wszyscy mają nieorganiczny dostęp do Internetu, a nawet jeśli, to nie zawsze sprawnie się w nim odnajdują i dlatego też wolą papier od wirtualnego posta.

Poniżej znajdują przykłady różnych rodzajów materiałów poligraficznych, które pomogą promować przedsiębiorstwa ekonomii społecznej, a w przygotowaniu których można było skorzystać ze wsparcia WOES.

Ulotka

Jej celem jest przekazanie informacji o ofercie i działaniach przedsiębiorstwa ekonomii społecznej. Jest to najbardziej uniwersalny drukowany materiał reklamowy, który występuje najczęściej w rozmiarze A6 lub A5 w wersji dwustronnej w różnych wariantach kolorystycznych. Pozwala dotrzeć do wszystkich potencjalnych klientów. Może być rozdawana z ręki na ulicy, podczas targów czy konferencji, wysyłana pocztą, wrzucana do skrzynek pocztowych, czy też dołączana jako wkładka do prasy lokalnej. Największą jej wadą jest krótka żywotność – ze wszystkich materiałów poligraficznych to ulotki najczęściej trafiają do kosza. Życie ulotki można przedłużyć nadając jej dodatkową funkcję (zasada praktyczności), jak i zaprojektować ją zgodnie z zasadami czytelności.

Na co zwrócić uwagę projektując ulotkę? Po pierwsze należy wiedzieć, kto będzie jej odbiorcą (wspomnianą już personą) i do niego dobrać odpowiednie treści. Tekst ulotki powinien być krótki, im mniejszy jej rozmiar, tym mniej powinno być na niej tekstu. Warto podkreślić korzyści z punktu widzenia klienta czy też przedstawić rozwiązanie jakiegoś problemu, który może potencjalnego klienta trapić. Ważne są konkretne słowa opisujące problem, a nie ogólna lista superlatyw (najlepsza jakość, gwarancja jakości, najlepsi na rynku) czy też nazwy sprzętu. By zwiększyć skuteczność ulotki można w niej zamieścić kupon rabatowy co sprawi, że klient przed jej wyrzuceniem do kosza co najmniej się zawaha. Ulotka w formie kuponu to natychmiastowa dodatkowa korzyść jaką otrzyma klient, gdy tylko zatrzyma ulotkę.

Niezbędne elementy, które powinny znaleźć się w ulotce:

  • Pełna nazwa podmiotu ekonomii społecznej;
  • Logotyp;
  • Dane kontaktowe: adres stacjonarny (mapka), adresy internetowe (strona www, social media), godziny otwarcia;
  • Hasło – przyciągający nagłówek pokazujący korzyść dla klienta;
  • Call to action – wezwanie do akcji: zadzwoń, kliknij, przyjdź, kup, zamów.

Wizytówka

Jej celem jest nie tylko przedstawienie osoby reprezentującej przedsiębiorstwo społeczne, ale i samą organizację. Wizytówka ma największą żywotność ze wszystkich materiałów promocyjnych i reklamowych. Wizytówki rozdawane są najczęściej na spotkaniach biznesowych, jak i tych innych mniej oficjalnych czy też dołączane do korespondencji czy folderów.

Wizytówka może przybrać praktycznie każdy kształt, ale standardowo przyjmuje się 90 x 50 mm – są to parametry dostosowane do wizytownika. Najczęściej spotykane są wizytówki projektowane horyzontalnie, ale wizytówka w pionie świetnie wyróżni się na tle innych poziomych. Musi być czytelna oraz nawiązywać do identyfikacji wizualnej marki.

Na co zwrócić uwagę projektując wizytówkę? Po pierwsze, na aktualność danych kontaktowych, jeżeli jesteście w trakcie szukania siedziby czy zakładania strony www i zakupu abonamentu telefonicznego wstrzymajcie się z wydrukiem. Nie drukujcie od razu setek sztuk dla pracowników, wielu z nich wystarczy 50 szt.

Niezbędne elementy, które powinny znaleźć się w wizytówce:

  • Pełna nazwa podmiotu ekonomii społecznej;
  • Logotyp;
  • Imię i nazwisko – funkcja i stanowisko w PES – dane do kontaktu numer telefonu i adres e-mail;
  • Dane kontaktowe: adres stacjonarny, adres www;
  • NIP, KRS.

Plakat

Kolejny papierowy materiał promocyjny o minimalnym wymiarze A3 w zadruku jednostronnym. Plakaty najczęściej mają charakter informacyjny i rozklejane są w publicznych, ogólnodostępnych miejscach lub też za zgodą właściciela posesji – dlatego też zanim przymierzysz się do wydruku, zastanów się, gdzie możesz je powiesić ( na ilu słupach ogłoszeniowych, przystankach, ogrodzeniach czy witrynach). Plakat powinien zawierać niewiele elementów, a te rozmieszone powinny być czytelne z pewnej niedalekiej odległości. Po ich wydrukowaniu i rozklejaniu należy na bieżąco kontrolować ich stan i zastępować te zniszczone lub nieaktualne nowymi.

Niezbędne elementy, które powinny znaleźć się na plakacie:

  • Pełna nazwa podmiotu ekonomii społecznej;
  • Logotyp;
  • Hasło – przyciągający nagłówek pokazujący korzyść dla klienta;
  • Call to action – wezwanie do akcji, np. zadzwoń, przyjdź, kup, zamów, więcej informacji na...;
  • Grafika lub zdjęcie.

Roll-up

Roll-up to inaczej stojak reklamowy, który najczęściej wykorzystywany jest jak tło czy ścianka na różnego rodzaju szkoleniach, spotkaniach promocyjnych czy prezentacjach na stoiskach targowych i wystawienniczych. Coraz częściej używany jest jak tło podczas wywiadów i sesji zdjęciowych.

Roll-up ze względu na swoje wymiary (85 x 200 cm) zapewnia dużo miejsca na treści i grafikę, ale nie oznacza to, że trzeba go w całości zapełnić. Wręcz przeciwnie, warto zastosować zasadę czytelności – nadmiar informacji zaburza czytelność i odbiór samej reklamy – i zaprojektować ciekawy układ. Niezwykle istotną rolę odgrywa samo umieszczenie treści – najważniejsze informacje powinny być umieszczone na linii wzroku, a te mniej istotne od dołu.

Niezbędne elementy, które powinny znaleźć się na roll-upie:

  • Pełna nazwa podmiotu ekonomii społecznej;
  • Logotyp;
  • Dane kontaktowe: adres stacjonarny, adresy internetowe (strona www, social media), godziny otwarcia, telefon;
  • Hasło – przyciągający nagłówek pokazujący korzyść dla klienta;
  • Call to action – wezwanie do akcji, np. zadzwoń, kliknij, przyjdź, kup, zamów;
  • Grafika lub zdjęcia.

Do największych zalet tych systemów wystawienniczych należą szybki wielokrotny montaż, łatwy transport w torbie jak i odporność na uszkodzenia. Z drugiej strony, są to materiały, które nadają się głównie na wydarzenia „pod dachem”, ze względu na ich lekkość są podatne na podmuchy wiatru i często się przewracają.

Baner

Baner reklamowy to jedna z najpopularniejszych form reklamy zewnętrznej. Zdecydowaną największą zaletą jest to, że opierają skutecznie warunkom atmosferycznym, a ze względu na oczkowanie (we wersji winylowej – poliester powlekany PCV) – można je powiesić praktycznie wszędzie i do tego zmieniać miejsca. Banery sprawdzają się podczas wszelkich zewnętrznych i wewnętrznych akcji promocyjnych, takich jak koncerty, pikniki, pokazy czy targ, i ale też jako narzędzie do promocji miejsca – sklepu, restauracji czy biura, kiedy zamieścimy na nich mapkę dojazdową.

Niezbędne elementy, które powinny znaleźć się na banerze:

  • Pełna nazwa podmiotu ekonomii społecznej z adresem i kontaktem;
  • Logotyp;
  • Hasło – przyciągający nagłówek pokazujący korzyść dla klienta;
  • Call to action – wezwanie do akcji, np. zadzwoń, przyjdź, kup, zamów;
  • Grafika lub zdjęcie.

Przed ich produkcją dobrze jest najpierw ustalić możliwe lokalizacje zawieszenia banerów, a dopiero później projektować pod wymiar odpowiednią liczbę materiałów.

Broszura

Broszura jest narzędziem budowania wizerunku przedsiębiorstwa. Jest dużo bardziej wiarygodnym materiałem promocyjnym niż ulotka, a ma na celu przekazanie większej liczby informacji o podmiocie ekonomii społecznej.

Ze względu na swoją różnorodną objętość (od 4 do 48 stron) i format (A5 lub A4) może pomieścić nawet te najbardziej szczegółowe informacje o promowanym PES, np.

  • Cele statutowe;
  • Organy założycielskie wraz z biogramem;
  • Wypowiedzi założycieli czy też opinie klientów;
  • Spis wszystkich usług z cennikiem;
  • Opis działań czy projektów;
  • Zdjęcia, grafiki, wykresy i tabele.

Nie należy jednocześnie zapominać o najważniejszych danych:

  • Pełnej nazwie podmiotu ekonomii społecznej;
  • Logotyp;
  • danych kontaktowych, numeru telefonu czy adresu e-mail;
  • Numer telefonu czy adres e-mail.

Styl broszury powinien być profesjonalny i nawiązujący do wizerunku i osobowości podmiotu ekonomii społecznej. Broszura jest przeznaczona dla partnerów biznesowych, sponsorów i innych ważnych grup. Można ją wręczać osobiście po spotkaniu czy jako materiał informacyjny na szkoleniu lub konferencji. Nie należy dopuścić do jej przedawnienia ani tym bardziej wręczania nieaktualnego dokumentu, dlatego też należy zamówić ich wystarczającą liczbę na rok aktywnej promocji.

Siła Internetu

Internet rozwija się w zawrotną prędkością. To dzięki niemu można wyszukać praktycznie każdą informację czy też firmę bardzo szybko i bardzo tanio. Liczba internautów w Polsce w kwietniu 2018 roku wyniosła ogółem 27,8 mln (dane PBI), co stanowi ponad 70% społeczeństwa. Jest to potężna siła której nie można pominąć prowadząc podmiot ekonomii społecznej ani tym bardziej przedsiębiorstwo społeczne.

Obecność online daje istotne korzyści nie tylko podmiotom ekonomii społecznej takie jak:

  • Dotarcie do potencjalnych klientów, którzy szukają produktów i usług oferowanych przez podmiot ekonomii społecznej;
  • Informacja dla obecnych klientów;
  • Komunikacja z klientami (FAQ, opinie);

Największą przewagą Internetu jest to, że działa 24 godziny na dobę i użytkownicy korzystają z niego o każdej porze dnia i nocy. A zachowania w sieci są mierzalne, począwszy od badań ruchu można ustalić częstotliwość odwiedzin, średni czas trwania odwiedzi, liczbę odsłon, stronę wejścia czy stronę wyjścia po przez poznanie profilu społeczno-demograficznego odwiedzających. Bezpłatne narzędzia, takie jak Google Analytics czy Yandex mogą dostarczyć wielu danych charakteryzujących odbiorców strony www od wieku czy płci, zainteresowań odbiorców a nawet informacji, z jakich urządzeń korzystają, przeglądając witrynę. Przeglądając witrynę oraz jaki jest stopień ich zaangażowania a to tylko wycinek możliwości wcześniej wspomnianych narzędzi. Dane te są niezwykle cenne, nie tylko przy targetowaniu kampanii reklamowych ale i przy prowadzeniu działalności online. Podstawą obecności podmiotu ekonomii społecznej w Internecie jest strona internetowa (www) oraz serwisy społecznościowe.

Strona internetowa

Firmowa strona internetowa to najważniejsze i fundamentalne narzędzie promocji w każdym biznesie. Jest ona niezbędna w procesie komunikacji ze wszystkim interesariuszami (klienci, pracownicy, dostawcy, podwykonawcy), jest też niezwykle tanim kanałem dostarczania informacji przy pełnej kontroli treści przekazu.

W sieci istnieje wiele kreatorów stron, ale warto jednak zainwestować w profesjonalny system zarządzania treścią, który pozwoli wyrobić sobie markę, a administrowanie nim nie będzie nastręczało dodatkowych problemów i kosztów. Pierwszym i podstawowym krokiem do posiadania strony www jest wybór i rejestracja domeny, czyli adresu internetowego, pod którym będzie można znaleźć podmiot ekonomii społecznej, np. www.spoldzielnie. org. Adres ten powinien być krótki i łatwy do zapamiętania, tak by zminimalizować ryzyko popełnienia błędu literowego w trakcie dyktowania czy wpisywania adresu w wyszukiwarkę. Przy kupnie domeny należy rozważyć zakup hostingu oraz serwera o ile Ośrodek Wspierania Ekonomii Społecznej nie ma tego w swojej ofercie i wydatek ten jest niezbędny. Kolejny krok to koncepcja i projektowanie strony internetowej. Ze względu na różnorodność możliwości warto odpowiedzieć na poniższe pytania. Jeśli nie dostarczy się programiście uporządkowanych materiałów opisujących potrzeby i oczekiwania (brief), to efekt może być inny od oczekiwanego.

Przykładowy brief strony www:

1. Informacje o podmiocie ekonomii społecznej:
- misja,
- oferowane produkty / usługi,
- grupa docelowa,
- otoczenie konkurencji, co Cię wyróżnia?,
- krótka charakterystyka branży, w której działasz.

2. Cele jakie ma realizować strona www, np.:
- Budować świadomość PES / produktów / usług,
- Komunikować się z interesariuszami,
- Sprzedawać i obsługiwać zamówienia,
- Wizerunek PES – wizytówka,
- Dzielenie się własną treścią z użytkownikami (blog, aktualności).

Określenie celu tworzenia strony internetowej jest koniecznie do tego, by móc podjąć jakiekolwiek działania, ponieważ stanowi to pierwszy krok na etapie projektowania witryny.

1. Projektowanie graficzne.
- W tym miejscu należy wskazać rozwiązania i linki do stron, które chciałby się mieć (lub nie mieć) na swoje stronie www;
- Wybieramy kolory, czcionkę, układ, udostępniamy własne teksty, grafikę, zdjęcia, wideo czy logo.

2. Funkcjonalność strony www, np.
- Wyszukiwarka treści;
- Dodatkowa wersja językowa;
- Formularz zapytania;
- Mapa dojazdu;
- Kalendarz wydarzeń;
- Przycisk wpłać i wesprzyj;
- Możliwość rejestrowania się klientów czy uczestników;
- Linki do portali społecznościowej.

3. Administracja i zarządzanie stroną www;
- kto będzie odpowiadał za zarządzanie stroną www?
- czy jako PES posiadasz umiejętności, czas, a także osobę, która będzie to mogła wykonywać samodzielnie?
- czy jesteś zainteresowany fachową opieką Twojej strony ?

W dzisiejszych czasach praktycznie nie wyobrażamy sobie życia bez smartfonów czy innych urządzeń mobilnych, które zazwyczaj każdy ma pod ręką. Dla Twojego PES oznacza to tyle, że strona internetowa powinna być równie dobrze czytana na małych, jak i na dużych ekranach. Dostosowanie do urządzeń mobilnych jest bardzo istotną cechą profesjonalnej strony internetowej, tym bardziej, że liczba internautów na urządzeniach mobilnych w Polsce w kwietniu 2018 roku wyniosła ogółem ponad 22 mln (dane PBI).

Dysponując gotową już stroną internetową, nie można zapomnieć o jej bieżącej aktualizacji, jak i promocji. Adres strony internetowej powinien znaleźć się na wszystkich materiałach promujących PES.

Social media

Serwisy społecznościowe służą do budowania sieci społecznych, skupiają osoby o podobnych zainteresowaniach czy też z tych samych środowisk. Samych social mediów jest niezliczona liczba, niektóre z nich skupiają miliardy użytkowników, inne miliony, niektóre z nich ulegają modzie i przyciągają użytkowników tylko na chwilę, a inne są w top 10 od kilku lat. I tak wśród polskich serwisów społecznościowych możemy wymienić Naszą Klasę, Gadu Gadu, Fotka.pl, Kwejk czy Wykop, najbardziej popularne są jednak globalne serwisy społecznościowe: Facebook, You Tube, LinkedIn, Instagram, Twitter, Google+, WhatsUp, Slack i wiele, wiele innych.

Podmioty ekonomii społecznej powinny rozważyć utworzenie własnej strony / profilu na wybranym serwisie społecznościowym (na tym, na którym są Twoi klienci), ponieważ media społecznościowe mają znaczący i w większości wypadków bezpłatny udział w komunikacji. W dużej mierze działania w mediach społecznościowych są działaniami darmowymi, ale czasochłonnymi. Środowisko social media jest bardzo dynamiczne i zmienne, więc kontakt w nim powinien być szybki i rzeczowy. Zapomniane konta w różnych serwisach społecznościowych, nieodpowiadanie na wiadomości czy komentarze nie będą budowały zaufania. Przeciwnie, pogorszą wizerunek PES, dlatego warto skupić się na jednym wybranym kanale, ale prowadzić go systematycznie, budować zaufanie, konsekwentnie poszerzać grupę fanów. Przemyślana stratega prowadzenia konta firmowego w mediach społecznościowych umożliwia pokazanie innej (tej ludzkiej) strony PES i nawiązanie kontaktu z potencjalnym klientem poprzez przesyłanie wiadomości, komentowanie wpisów/ postów, tworzenie grup fanów. Media społecznościowe pomagają budować grupy sojuszników zgromadzonych wokół jakieś sprawy czy też o wspólnych przekonaniach i wartościach czy doświadczeniach.

Podczas korzystania z mediów społecznościowych należy pamiętać o:
- doborze odpowiednich kanałów do grup docelowych,
- doborze treści,
- przejrzystości,
- przestrzeganiu praw, obowiązków oraz regulaminów.

Internet stwarza praktyczne nieograniczone możliwości, ale żeby przynosił wymierne korzyści PES nie wystarczy tylko w nim być. Należy rozwijać się wraz z rozwojem trendów społecznościowych, medialnych czy reklamowych. Warto podkreślić, że Wielkopolski Ośrodek Ekonomii Społecznej świadczył również usługi w zakresie content marketingu, czyli profesjonalnego zarządzania treścią na stronach internetowych oraz w portalach społecznościowych. W latach 2015-2018 z oferty tej skorzystało 50 PES i PS.

 

CZĘŚĆ TRZECIA - Inspiracja